De afrekening sluit perfect aan bij het thema van de Maand van de Geschiedenis, die in oktober plaatsvond. Redacteur Sanne Wolters dook het verleden in en las alles over vriend en vijand tijdens het verzet in de Tweede Wereldoorlog.
Maarten van Buuren is naast schrijver hoogleraar moderne Franse letterkunde aan de Universiteit Utrecht. Hij groeide op in Maassluis en uit nieuwsgierigheid en voorliefde voor zijn geboortestad dook hij de archieven in. Zijn missie: de waarheid achterhalen over het verzet in het Westland. Dit breidde hij uit door Den Haag en Rotterdam er ook bij te betrekken. De afrekening. Ontmaskering van het bewapend verzet, een boek dat verbazingwekkende onthullingen doet, was het gevolg.
De eerste editie, die in 2011 verscheen, leverde veel discussie op. Volgens onderzoekers bij het NOID zou Van Buuren geen kennis hebben van het onderwerp, geen echte bronnen gebruiken en alleen op zoek zijn naar bewijs voor zijn redenering.
Een verkeerde insteek wanneer je verbonden bent aan een universiteit, aldus de kritiek. Ook werd Van Buuren beticht van het zwartmaken van een van zijn hoofdpersonages, Piet Doelman, en andere leden van het gewapend verzet. Zijn beschuldigingen zouden zijn gebaseerd op slordige interpretatie van bronnen.
Van Buuren liet het er niet bij zitten en herpakte zich in een herziene editie. Het resultaat is een aangescherpt verhaal met nieuwe bevindingen over het gewapend verzet. Het staat buiten kijf dat een verhaal als dat van NSB’er Lein Francke sowieso hard aan komt. In het boek wordt verteld wat er in Maassluis gebeurt in mei 1945 met collaborateurs in de stad. Hoe de NSB’ers midden in de nacht op brute wijze van hun bed worden gelicht en op worden gesloten voor ondervraging. Met het verhoor van Francke als leidraad en meest gruwelijke voorbeeld.
Was deze NSB’er wel zo slecht in de oorlog en wat heeft hij dan misdaan? En hoe goed was die Piet Doelman met zijn knokploeg eigenlijk? Van Buuren laat feiten aan het licht komen en maakt duidelijk dat geweld tegen de ‘verrader’ niet goed te praten valt. Een bevolking die na de bevrijding opgekropte woede uit op ineens machteloze collaborateurs, roept niet een idee op van gerechtigheid. Het lezen van De afrekening doet beseffen dat het verhaal rondom het verzet niet zo zwart-wit is als het lijkt.
Boekgegevens
Maarten van Buuren, De afrekening. Ontmaskering van het bewapend verzet, uitgeverij Lemniscaat, ISBN 978 90 477 0517 8 (€ 14,95)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie november 2014.
