De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer: Grote geschiedenis van de Nederlandse taal van Jelle Stegeman.
Raymond Noë
Grote geschiedenis van de Nederlandse taal is een magnum opus in twee delen, van neerlandicus en emeritus hoogleraar Jelle Stegeman. Het lijvige boekwerk (bijna 1300 bladzijdes) beschrijft de gehele ontwikkeling van het Nederlands, vanaf de allereerste voorlopers (het Indo-Europees en het West-Germaans) via ‘hebban olla vogala’ en ‘Egidius, waer bestu bleven’ tot aan het Polderlands (‘blaaif baai maai’) en de Engelse invloed (‘O my god, zo awkward dit’) van de dag van vandaag. De veranderingen in de vorm, in de woordenschat, de grammatica en de uitspraak komen uitgebreid aan bod, bijvoorbeeld het naamvallensysteem dat het Nederlands eerst kwijtraakte, toen dankzij bepaalde geleerden weer terugkreeg, en tenslotte toch weer verloor – want te moeilijk en omslachtig.
Behalve de interne veranderingen in de taal geeft Stegeman ook heel veel aandacht aan de externe geschiedenis, die erop van invloed was: politieke en maatschappelijke ontwikkelingen, maar ook belangrijke internationale gebeurtenissen. En dan blijkt ook hoe groot de invloed van andere talen op het Nederlands is geweest (en nog steeds is). Dat is een beeld dat de laatste tijd in meer boeken over de ontwikkeling van het Nederlands geschetst wordt, bijvoorbeeld door taalkundige Nicoline van der Sijs. Talen beïnvloeden elkaar constant.
Grote geschiedenis van de Nederlandse taal is prachtig uitgevoerd, met veel (maar niet té veel) beeldmateriaal. De teksten worden overigens niet alleen geïllustreerd met plaatjes en kaartjes, maar ook met tekstvoorbeelden, al dan niet in facsimile. Die komen uit het werk van schrijvers als Joost van den Vondel, Anne Frank en Ramsey Nasr, maar zijn ook vaak afkomstig uit ander drukwerk zoals kranten en pamfletten. Op die manier krijgt de lezer niet alleen een beeld van de ontwikkeling van het Nederlands, maar ook van de mensen die de taal spraken. Kortom, een rijk boek, om in te lezen en te bladeren, en om dingen in op te zoeken.
Jelle Stegeman, Grote geschiedenis van de Nederlandse taal. Deel 1 & 2, Amsterdam University Press, 1282 pagina’s (€ 79,90)
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
