Een schitterend overzicht in woord en ingekleurd beeld met 200 beeldbepalende foto’s uit de periode 1914 – 1945.
Inleiding
In het Noord-Franse stadje Bar-le-Duc reflecteerde de Franse generaal en staatsman Charles de Gaulle op 28 juli 1946 op de woelige jaren die toen net voorbij waren. Aangezien Bar-le-Duc zich in het Franse département Meuse bevond, was dit voor De Gaulle de uitgelezen, symbolische plek om in een toespraak zijn licht op het recente verleden te laten schijnen. Een generatie eerder groeven mannen in de grond van de Meuse diepe, natte, modderige, ziekmakende, ellendige loopgraven. Monsterlijke, met helse nieuwe wapens uitgeruste legers vochten er bijna een jaar lang een veldslag uit waarin omstreeks driekwart miljoen slachtoffers vielen. En twee jaar voordat De Gaulle zijn rede hield, reten troepen hetzelfde, nog nauwelijks herstelde landschap uiteen. Hun brute geweld luidde het begin van het einde in van een ander gigantisch conflict, waarin beide kampen elkaar afslachtten en dorpelingen uitroeiden – gewone burgers wier enige fout het was op een verschrikkelijk moment op de verkeerde plek te zijn. De Gaulle sprak hierover met grimmige, gezwollen eerbied: het waren ‘de grootste gebeurtenissen in onze geschiedenis’, zei hij, die de mensen die ze doorleefden dwongen ‘nauwlettend over hun zielskracht te waken’. De gebeurtenissen die de Meuse uiteen hadden gescheurd, vormden een tragische ‘dertigjarige oorlog’: het waren uitbarstingen van één grote wereldbrand die de gehele eerste helft van de 20e eeuw had gewoed. De moderne wereld had een beproeving doorstaan die, zo opperde De Gaulle, vergelijkbaar was met de Dertigjarige Oorlog in het 17e-eeuwse Europa. Twee jaar later zou de Britse premier in oorlogstijd, Winston Churchill, in het eerste deel van zijn historische memoires hetzelfde idee opperen toen hij aangaf de ‘nieuwe Dertigjarige Oorlog’ te willen beschrijven. De meeste historici zijn niet zo geporteerd voor deze theorie van de ‘Tweede Dertigjarige Oorlog’. Liever bakenen ze af: de Eerste Wereldoorlog van 1914-1918 en de Tweede Wereldoorlog van 1939-1945: dicht bij elkaar, maar gescheiden en beter op afzonderlijke kastplankjes te bewaren. Wellicht is dat wijs. Maar niettegenstaande de termen die we gebruiken en de begin- en eindpunten waarmee we rubriceren, zullen veel mensen instemmen met Churchills uitspraak dat de gebeurtenissen van 1914-1945 ‘de twee grootste catastrofes van de opgetekende geschiedenis’ vormden. Dit boek maakt een reis door die dodelijke, maar fascinerende oorlogsjaren. Het is een geschiedenis in kleur. Het bevat 200 foto’s, die oorspronkelijk in zwart-wit werden geschoten en die hier stuk voor stuk zijn ingekleurd. Bij elke foto staat een korte uitleg die de foto in zijn context plaatst. Het boek is min of meer chronologisch geordend, zodat het al grasduinend of van kaft tot kaft kan worden gelezen. Het is zeker geen poging om de beschreven gebeurtenissen (opnieuw) in een nieuwe historische pasvorm te gieten. Het is juist een boek dat de kans biedt om een al vele malen verteld verhaal in een geheel nieuw licht te bekijken, en misschien wel om te denken – zoals De Gaulle deed in Bar-le-Duc in 1946 – dit alles speelde zich hier af.
Boekgegevens
Dan Jones en Marina Amaral, Wereld in vlammen, vertaling: Alexander van Kersteren, Uitgeverij Omniboek, 432 pagina’s (€ 35,00)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juni 2020.
