Een standaardwerk over de beste vechtmachine ooit: het Romeinse Leger. Het Romeinse leger was waarschijnlijk de meest succesvolle strijdkracht ooit. Tot de huidige tijd is geen leger zo strak georganiseerd en zo indrukwekkend tactisch en strategisch geschoold.
Volgens de overlevering werd de stad Rome in 753 v.C. gesticht door Romulus. Aanvankelijk was er een koninkrijk, totdat de koningen werden verjaagd en er aan het eind van de zesde eeuw v.C. een republiek werd gevormd. Rome breidde zich geleidelijk uit; het slokte de andere Latijnssprekende gemeenschappen op, en later ook de andere Italische volken, waardoor aan het begin van de derde eeuw v.C. het hele schiereiland ten zuiden van de rivier de Po tot Romes invloedssfeer behoorde. Een lange, moeizame strijd tegen Carthago leverde de eerste overzeese gebieden op, en tegen het midden van de tweede eeuw v.C. had Rome de onbetwiste heerschappij over de gehele mediterrane wereld. De expansie duurde voort, maar de enorme opbrengsten van deze veroveringen zetten de republikeinse regeringsvorm ernstig onder druk, wat resulteerde in steeds meer spanning en geweld. In de eerste eeuw v.C. ontstond een neerwaartse spiraal van burgeroorlogen en opstanden, waaraan pas een einde kwam in het jaar 31 v.C., toen Octavianus, de aangenomen zoon van Caesar, zijn laatste tegenstander uitschakelde.
Octavianus, die zich later Augustus zou noemen, verving de republikeinse staatsvorm door een monarchie naar specifiek Romeinse snit, die we nu principaat noemen. Naar buiten toe presenteerde hij zichzelf als hoogste magistraat en dienaar van de staat, maar in werkelijkheid had hij de macht over alle andere politieke instellingen naar zich toegetrokken, waaronder ook die over de senaat en de volksvergaderingen, en had hij al vroeg tijdens zijn bewind een opvolger aangewezen.
Tijdens het bewind van Augustus breidde het rijk zich verder uit, en toen hij in 14 n.C. stierf, had het op veel plaatsen de grenzen bereikt die eeuwenlang in stand zouden blijven, op een aantal uitzonderingen na: Claudius viel in 43 n.C. Britannia binnen en Trajanus annexeerde in 101-106 n.C. Dacië, maar de eerdere grote veroveringen werden niet meer geëvenaard. Tijdens het principaat genoot Rome meer dan tweehonderd jaar stabiliteit; slechts tweemaal gedurende die periode laaide er even een burgeroorlog op toen een keizer stierf zonder erfgenaam. Dit veranderde in de derde eeuw n.C., toen burgeroorlogen even vaak voorkwamen als tijdens de laatste decennia voor de republiek. Door de bank genomen hield geen enkele keizer het langer dan een paar jaar uit, en de meeste kwamen gewelddadig aan hun eind terwijl het leger zijn krachten verspilde aan interne strijd. Het rijk begon af te brokkelen, waarbij sommige machthebbers slechts aan het hoofd stonden van kleine onderdelen. Die zwakte bood kansen voor omringende landen om het rijk binnen te vallen, en leidde tot veel verliezen. Na verloop van tijd viel het rijk uiteen in een westelijk en een oostelijk deel, beide met een eigen keizer of keizers. De stabiliteit keerde niet voorgoed weer, ook al wisten sommige sterke leiders voor langere perioden van relatieve vrede te zorgen. Toch bleef Rome een sterkere macht dan welke tegenstander ook. Het West-Romeinse rijk ging uiteindelijk in de vijfde eeuw n.C. ten onder, maar het Oost-Romeinse rijk, met Constantinopel als hoofdstad, hield stand tot diep in de middeleeuwen en wist veel van Romes militaire instellingen te behouden.
Boekgegevens
Adrian Goldsworthy, Romeinse legioenen, Uitgeverij Omniboek, ISBN: 978 94 019 0099 7 (€ 22,95)
Dit fragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie januari 2014.
