Deze bejubeld en meeslepende roman neemt je mee naar het Parijs van jaren tachtig en nu.
Parijs, september 2021
Het nieuws reisde snel, zoals dat soort nieuws doet.
Ik wist dat het ook over jou ging zodra het eerste bericht uit Parijs kwam. Bijna zes jaar geleden nu, op een vrijdag de dertiende. Een datum als een slechte grap.
Online meldden allerlei mensen zich ‘veilig’. Vrienden, een nichtje, een ver familielid. Oud-studiegenoten, mijn eigen oud-leerlingen. Exposanten van de fotobeurs, je vakgenoten. Anderen, vage kennissen; het verbaasde me hoeveel bekenden aan de rand van het wereldtoneel rondhingen. Jij was daar ook, Flo, en op jouw profiel bleef het stil. Akelig stil, zegt men dan.
Ik bekeek de nieuwsfoto’s, de filmpjes, die avond en de dagen erna. Ik scrolde door tientallen foto’s van omgevallen stoelen op terrassen, met glas bezaaide stoepen, lichamen in isolatiefolie die afgevoerd werden op geïmproviseerde brancards van dranghekken. Beelden van kriskras gestrande brandweerauto’s en ambulances, opgehoopte politiewagens. Boulevards en avenues en pleintjes waren afgeladen met hulptroepen, toch was er die avond een tekort aan alles.
Was dit de plaats en het uur? Was dat jouw haar? Waren dat jouw lange ledematen? Jouw laarzen? Zou ik je herkennen na zoveel jaren, in deze setting?
Leefde je nog? Dat had ik me natuurlijk als eerste af moeten vragen.
‘Er is een verschil tussen kijken en zien’, leerde jij ons lang geleden, in de tijd dat we nog zo jong waren. Ik nog geen twintig, jij nog geen dertig. Het leslokaal was niet verduisterd zoals gewoonlijk. Jij, onze docent, ging ons niet meevoeren in het oeuvre van een fotograaf of in de geschiedenis van het eerste beeld, niet mee op expeditie met een platencamera die naar een uithoek van de wereld was getorst om daar, voor het eerst sinds de oerknal, het uitzicht vast te leggen.
Nee, je ging ons leren wat aan registratie voorafgaat. En dat deden we dicht bij huis. De ruimte waar we ons nu elke week op een vast tijdstip bevonden hadden we in het beste geval weleens bekeken, maar waarschijnlijk nooit gezíén. We gingen er nu een begin mee maken. Je vroeg ons om een kwartier onze ogen te laten reizen en in gedachten alles een naam te geven. Pas na dat kwartier mochten we dingen noteren; het was een kinderlijk eenvoudige oefening.
We deden wat je vroeg, zoals we alles deden wat je vroeg. Tien jaar afstand in leeftijd was toen het verschil tussen kuiken en zwaan. Jij zat al die tijd zwijgend naar buiten te kijken, je scherpe profiel aangelicht door de binnenvallende najaarszon. Met je laarzen op tafel; het waren de jaren tachtig.
Pas later begreep ik dat wat er ook gebeurd was, waarom je mij ook gekozen had, wie er ook waaraan schuld heeft, ik dat in elk geval van jou geleerd had.
Sascha Bronwasser, Luister, Uitgeverij Ambo|Anthos, 256 pagina’s (€ 22,99)
Dit fragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie augustus 2023.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
