Welke beelden, zinsfragmenten, personages en mensen zijn in zijn geest blijven hangen? Wat bevindt zich in de marge van zijn blikveld, van zijn geheugen? In Grensgebieden neemt Murnane je in een wonderlijke vertelling mee langs deze beelden.
In de stille straat waar ik nu woon staat een kerkje waar ik doordeweeks elke ochtend langsloop, op weg naar de winkels en het postkantoor. Dat kerkje is eigendom van een van de protestantse denominaties waarmee ik als schooljongen meelij had om hun grauwe diensten; die bestonden, zo nam ik aan, geheel en al uit gezangen en preken, zonder al die prachtige rituelen die in mijn eigen kerk werden opgevoerd.
Wanneer ik erlangs loop, is het gras rondom mijn buurtkerk altijd keurig gemaaid, maar de kerk zelf is gesloten en verlaten. Ik moet in buitenwijken en provinciestadjes ontelbare protestantse kerken zijn gepasseerd en er amper een blik op hebben geworpen, en toch kan ik nooit langs die kerk in de buurt lopen zonder dat mijn gedachten verrassende wendingen nemen.
Ik heb altijd gedacht dat architectuur me onverschillig laat. Ik weet amper wat een puntgevel is, of een kerkschip, of een gewelf, of een sacristie. Mijn buurtkerk zou ik als een symmetrisch gebouw beschrijven dat uit drie gedeelten bestaat: een portaal, een hoofdgedeelte en, het verst van de straat, een derde deel dat ongetwijfeld ten behoeve van de dominee is, voor aanvang en na afloop van de dienst. De stenen muren zijn eentonig roomwit geverfd, of heet dat ‘afgewerkt’? Ik let zo weinig op dergelijke bijzonderheden dat ik hier aan mijn bureau gezeten niet meer weet of de puntdaken van het portaal en het hoofdgedeelte met dakpannen of met metaal zijn gedekt.
Het achtergedeelte heeft een zo goed als plat metalen dak. De ramen zijn voor mij niet speciaal interessant, behalve dan twee rechthoekige ramen van vensterglas, elk met een neergelaten jaloezie erachter, in de achtermuur van het domineesvertrek. In het hoofdgedeelte van de kerk zitten zes kleine raampjes, aan weerszijden drie. Het glas in elk van die raampjes laat licht door. Als ik het van dichtbij kon bestuderen, zou dat glas wellicht van het soort blijken dat ik als kind matglas leerde noemen en vaak in badkamerraampjes aantrof. Het glas in die zes ramen is zeker niet kleurloos, maar ik heb de kleur of tint ervan nog niet weten te benoemen. Soms, wanneer ik ’s ochtends voorbijkom, lijkt het glas in kwestie een weinig bijzondere grijsgroene of, misschien, grijsblauwe kleur te hebben. Maar toen ik de kerk eens in de late namiddag passeerde en over mijn schouder keek naar een raam aan de schaduwzijde, de zuidoostelijke gevel van het gebouw, zag ik dat het glas daar een kleur had die niet direct afkomstig was van de ondergaande zon, maar van een licht dat voor mij niet te zien was: de gloed binnen in de afgesloten kerk, waar de stralen vanuit het westen al waren getint door de drie ruiten aan de andere kant. Had ik al een naam kunnen bedenken voor de flakkerende rijkdom die ik in die eenvoudige ruit zag, dan had ik spoedig daarna een andere naam moeten bedenken voor de net even andere tint van de beide ruiten ernaast, waarin het reeds gedempte licht van precies diezelfde zonsondergang weer anders gebroken werd.
In het portaal zit één raam, dat uitkijkt op de straat. Dat is het raam dat mij tijdens het voorbijgaan het vaakst opvalt en misschien wel de reden is dat ik dit nu opschrijf. Het glas in dat raam is wat ik altijd gebrandschilderd glas heb genoemd, en het patroon moet bijna zeker iets voorstellen; bladeren, stengels en bloemblaadjes misschien. Ik trek niet graag de aandacht wanneer ik rondwandel in de buurtschap, en ik heb nog niet de moed opgebracht stil te blijven staan en het portaalraam te bestuderen.
Boekgegevens
Gerald Murnane, Grensgebieden, vertaling: Thijs van Nimwegen, Uitgeverij Signatuur, 184 pagina’s (€ 21,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2021.
Interesse? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
