Medicijnen zijn na kanker en hart- en vaatziekten de belangrijkste doodsoorzaak, aldus de arts en chemicus Peter Gøtzsche, die jaren werkzaam was in de farmaceutische industrie.
Mijn eerste teleurstelling in geneeskunde trof ik aan in medische tijdschriften. Naast wetenschappelijke informatie bevatten die advertenties voor medicijnen die qua lulligheid niet onderdoen voor de allerlulligste tv-reclame. Ik dacht: het gaat hier om wetenschap, daar hoeft toch geen zwakzinnige aanprijzing bij? Toch wel. Omdat wij mensen niet bij biochemie alleen leven. Bij pijn werkt een rode pil beter dan een groene. Kleine pilletjes doen niet zo veel als grote. Dure pillen werken beter dan goedkope. Pillen werken niet alleen omdat ze in het lichaam iets doen, de geest helpt een handje mee. En dat geldt niet alleen voor de patiënt maar ook voor de arts, hoewel die beter zou moeten weten. Het is (onder andere) deze zwakte in artsen die op onvoorstelbaar doortastende wijze te gelde wordt gemaakt door de farmaceutische industrie, ofwel Big Pharma.
Een akelig, maar niet uniek voorbeeld van belangenverstrengeling tref je aan in de psychiatrie, waar de grens tussen gezond en ziek met behulp van het DSM¬-5 mooi vaag werd gehouden. Vervolgens werden nieuwe ziektebeelden gecreëerd (zoals autismespectrumstoornissen) waartegen, ook toevallig, Big Pharma een pil heeft die je heel lang moet blijven slikken. Over de bijwerkingen van deze ‘medicatie’ wordt dan weer geen goede informatie verstrekt. Een dergelijk beschamend resultaat is alleen haalbaar als de onderzoeker, de toezichthouder, de dokter en natuurlijk de pillenverkoper prettig samenwerken. De grote farmaceuten verdoezelen onderzoeksresultaten, verzwijgen bijwerkingen, kopen artsen om, infiltreren nascholingen, corrumperen patiëntenorganisaties, plaatsen leugenachtige advertenties en bedriegen tijdschriftredacties via ghostwriters. Ze verdienen miljarden met hun dubieuze pillen door te liegen over de kosten van ontwikkeling en productie.
Ze worden wel eens aangepakt en krijgen dan gigantische boetes. De firma GlaxoSmithKline wilde best toegeven dat ze zich schuldig had gemaakt aan onwettige praktijken rond de antidepressiva Paxil en Wellbutrin, en het bloedsuikerverlagende middel Avandia. Ze betaalde zonder mokken de boete van 3 miljard dollar. U leest het goed: 3 miljard dollar. In 2009 ging Pfizer voor de bijl wegens ik weet niet wat voor rotstreek, maar ook dit bedrijf betaalde zonder ophef de boete van 2,3 miljard dollar. Het gaat om misdaden waar geen straf op volgt, want die miljardenboetes bekostigen ze moeiteloos uit hun winsten. Ik zei het al: dit zijn de ware cynici.
Niemand heeft het probleem van Big Pharma zo onweerlegbaar, systematisch en nietsontziend op tafel heeft gelegd als de Deense hoogleraar Peter Gøtzsche. Hij wil dat geneesmiddelenonderzoek moet worden uitgevoerd door de publieke sector, alle onderzoeksresultaten moeten openbaar zijn, belangenverstrengeling van toezichthouders moet ophouden en marketing moet beperkt worden. Ja, allemaal open deuren, maar probeer ze maar eens in te trappen.
We zullen ons moeten neerleggen bij de constatering dat artsen, die tenslotte de pillen voorschrijven, in zeker opzicht niet deugen. Net als elke andere consument blijken ze vatbaar voor activiteiten die ook rond wasmiddelen worden gebezigd. Nou is dat geen ramp bij wasmiddelen, maar bij medicatie wel. Farmacotherapie bestaat immers alleen maar op grond van een feitelijk fundament. Gøtzsche wil die irrationele kant van pillengebruik tot een minimum reduceren. Zijn grondige beschrijving van wat er zich in feite afspeelt is meteen de belangrijkste stap die gezet moet worden, want wie dit weet, kan eigenlijk niet anders dan er naar handelen.
Boekgegevens
Peter Gøtzsche, Dodelijke medicijnen en georganiseerde misdaad, Uitgeverij Lemniscaat, ISBN 978 90 477 0734 9 (€ 24,95)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie januari 2016
