Amy Liptrot schreef een lovend ontvangen debuut, dat vertaald wordt in acht landen en bekroond is met de 2016 Wainwright Prize for the best UK nature and travel writing.
Op mijn eerste dag terug schuil ik naast een oude vrieskist, bij een bosje brandnetels, en kijk hoe het weer over zee dichterbij komt. Het beuken van de golven klinkt niet heel anders dan het verkeer in Londen.
De boerderij ligt aan de westrand van het Mainland van Orkney, op dezelfde breedte als Oslo en Sint-Petersburg, met tot aan Canada niets dan kliffen en oceaan. Naarmate de landbouwtechniek veranderde, kwamen er nieuwe gebouwen en machines bij op de boerderij maar de oude schuren en werktuigen bleven en staan te roesten in de zilte lucht. De afgebroken voorlader van een tractor doet dienst als een schaapstrog. Stallen waar vroeger vee stond, zijn nu volgepakt met kapot materieel en meubilair uit ons oude huis. In die schuur knoopte ik met touwen een schommel aan de balken, en hing ik ondersteboven over een hek dat nu ligt te roesten op de grond.
Naar het zuiden strekt het land bij de boerderij zich uit langs de kust naar zanderiger land dat overgaat in de Baai van Skaill, een strand van anderhalve kilometer lengte waar Skara Brae ligt, het dorp uit het stenen tijdperk. Ten noorden volgt ons terrein kliffen naar hoger gelegen grond waar hei groeit. De velden hebben allemaal een prozaïsche naam: ‘voorveld’, als je langs het pad naar het huis toe komt; ‘lammerveld’, dat aan alle kanten beschut is door stapelmuren. Het grootste veld, ‘de uitweer’, is het hoogstgelegen stuk kustland boven de boerderij waar het gras altijd kort is, murw van wind en stuivend zeewater het hele jaar door. De uitweer is waar in de zomer de ooien met hun lammeren grazen als ze van de lammerwei omhoog worden geleid. Het is waar de hooglanders overwinteren, rood en gehoornd, en vrij rondlopen onder de immense hemel.
Sommige historische landbouwdocumenten maken onderscheid tussen twee soorten boerenland: het ‘in-bye’-akkerland, dicht bij de boerenhoeve; en het ‘out-bye’, de uitweer, de buitenweide, onbebouwd, ruig weideland verder weg, vaak op hellingen. Vroeger werden uitweren soms gebruikt als gemeenschappelijke weidegrond voor een aantal boerderijen. Het ligt het verst af van de hoeve, is maar gedeeltelijk gecultiveerd en tamme en wilde dieren leven er zij aan zij. Mensen komen er niet vaak, waardoor het volk van geesten er vrij spel heeft. In oude Orkney-legendes wordt verteld hoe er onder aardhopen en in heuvelkommen grote groepen trollen wonen, trowies, en er zijn verhalen van heuvelaars, kleine wezens die uit het ruige land tevoorschijn komen om ’s zomers kattenkwaad uit te halen.
Op een foto van de uitweer uit begin jaren tachtig zit ik bij mijn vader op de schouders terwijl hij en mijn moeder aan Engelse vrienden die op bezoek zijn het schijnbaar desolate land laten zien dat ze hebben gekocht. Mijn ouders wilden een boerderij kopen en trokken steeds verder noordwaarts tot ze er een vonden die ze konden betalen. Familie en vrienden verbaasden zich en vroegen zich af of ze het zouden bolwerken, net als de lokale bevolking. De eilanders hadden al vele idealistische zuiderlingen naar de eilanden zien komen en na een paar winters weer zien gaan.
Ik ben met deze kliffen opgegroeid. Hoogtevrees heb ik nooit gehad.
Boekgegevens
Amy Liptrot, De uitweer, Ambo|Anthos uitgevers, vertaling: Robbert-Jan Henkes, 256 pagina’s, ISBN 978 90 263 3663 8 (€ 21,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie december 2016
Jeetje! Wat een moeilijk boek heeft mijn leesclub nu weer gevonden! Ik heb het nu bijna uit en voel me af-en-toe een verslaafde die dat boek van me af moet worstelen.Hoewel ik al over de 80 ben heb ik toch het voornemen om nog naar die Orkney-eilanden te reizen. De schoonouders van mijn jongste dochter die met een Schot getrouwd is wonen bij Edinburg en misschien willen die met mij daar heen reizen, Ik wil die prehistorische bouwwerken zien en hoef daarvoor dus niet naar Egypte,