Unieke verhalen, 75 jaar na dato. Vijftien personen die de Tweede Wereldoorlog zelf hebben meegemaakt: een boek met authentieke, unieke en krachtige verhalen. Hoe was het om als kind of tiener op te groeien in de lange jaren van Holland onder het hakenkruis?
Operatie Market Garden, waarbij duizenden geallieerden rond Arnhem werden gedropt in een poging Midden- en Noord-Nederland te bevrijden, staat Teun ook nog helder voor de geest. Het was in september 1944 dat hij met zijn zusje en moeder in de kelder schuilde, uit angst voor bombardementen. Zijn vader en broer stonden op het balkon aan de achterzijde van hun huis om de wacht te houden. “Het regende granaten, er werd vreselijk veel geschoten. Wij rilden van angst. Die granaten waren bedoeld voor het Duitse afweergeschut op de rijnaken in de rivier. Dat geschut stond daar opgesteld, omdat geallieerde vliegers altijd rivieren volgden om te navigeren.”
“Ineens riep mijn broer: ‘Kom naar boven, gauw, zo ver mogelijk de tuin in!’ Wat bleek? Er hing een viermotorige Dakota boven ons huis waar de vlammen uitsloegen. De propellers draaiden heel langzaam, hij kon elk moment neerstorten. Uit het vliegtuig daalden drie witte parachutes neer en één groene. Die witte waren van de bemanningsleden, de man van de groene had moeten springen boven de Ginkelse Heide. Waarom hij dat niet had gedaan, weet ik niet. Hij kon het niet meer vertellen, want de Duitsers doorzeefden hem in de lucht met kogels. Een misdaad. Ik hoor mijn broer nog schreeuwen: ‘De schoften, ze schieten hem dood!’ Zijn benen had hij opgetrokken en je zag ze ineens slap hangen. Later is hij met schotwonden gevonden in een zandgat aan de zuidzijde van de Greb.”
Tijdens de herdenking van D-day in Normandië in 2014, kwam deze traumatische herinnering ineens weer heel dichtbij voor Teun. “Ik was daar met mijn vrouw op vakantie, dat deden we ieder jaar in juni. Omdat ik jarenlang bij defensie heb gewerkt, had een vriend – het hoofd ceremonieel – een mooi plaatsje voor me geregeld bij de hotemetoten. ‘Je zit pal achter de koning,’ beloofde hij me. Tijdens een oefening in de dagen voor de officiële herdenking zag ik ineens precies zo’n viermotorige Dakota overkomen. Er sprongen allemaal parachutisten uit en ik kreeg dat beeld van die septemberdag in 1944 weer voor me. ’s Nachts in bed, in onze caravan, heb ik toch liggen huilen! Ik zei tegen mijn vrouw: ‘Pak de boel maar in, we gaan.’ ‘Niks ervan,’ zei ze, ‘als je dat doet, komen we hier nooit meer.’ En dat was wijs van haar.”
“Ik kreeg na die vakantie last van angstaanvallen en gebruik sindsdien medicatie. Een posttraumatisch stresssyndroom heet dat.” Uiteindelijk zocht Teun hulp bij een bevriend psycholoog. Vijf jaar lang komt hij daar nu, om de drie weken. “De gesprekken helpen me enorm. We praten over alles: de oorlog, mijn jeugd, de Bijbel, de dood.
(…)Van de bevrijding staat één beeld me nog helder voor ogen. Een agent die een NSB’er zijn huis uit sleepte. Hij sloeg en stompte hem waar hij hem maar raken kon. ‘Spuug hem in zijn gezicht,’ zei die agent tegen mijn moeder. Dat deed ze natuurlijk niet.”
Gert-Jan Schaap en Mirjam Hollebrandse, De laatste getuigen. Vijftien Nederlanders over de oorlog die hun leven stempelde, Uitgeverij Ark Media, 176 pagina’s (€ 29,95)
Boekgegevens
Gert-Jan Schaap en Mirjam Hollebrandse, De laatste getuigen. Vijftien Nederlanders over de oorlog die hun leven stempelde, Uitgeverij Ark Media, 176 pagina’s (€ 29,95)
www.arkmedia.nl
