Zola Jackson is een zwarte, oude ex-lerares, in ‘zomaar’ een woonwijk in het zuiden van de VS. Ze had een blanke man met wie ze een zoon kreeg. Toen hij nog een baby was, doorstonden ze samen een heftige orkaan. Ze voedde hem streng op, wat haar reprimandes van de burgerlijke buurvrouwen opleverde. Maar ze zette door en haar mulattenzoon schopte het verder dan die blanke jochies. Hij haalde de beste cijfers en kreeg een prestigieuze studiebeurs. Maar nu is hij dood en de herinneringen aan hem, en aan zijn partner met wie Zola het nooit kon vinden, zijn bitterzoet.
En dan is er nog Zola’s tweede man, Aaron, die haar trouwde om voor haar en haar zoon te zorgen, die haar wilde leren zwemmen (wat ze weigerde) en die geen romantische clichés uitleefde, maar die deed wat hij beloofd had. Hij bouwde in drie maanden een huis voor hen. In zijn eentje, met een steviger fundament dan welke betonnen constructie ook.
In dat oerstevige huis zit Zola nu. Zonder man en zonder zoon, met haar hond Lady en alle drank die ze in haar huis kon vinden. De orkaan Katrina heeft haar wijk gegeseld, overstroomd en kapotgemaakt. Ze zit op een bovenverdieping op een zompig matras, terwijl de rioolstank bijna overweldigend is. Overal vies, bruinzwart water. Ze kan, en wil, niet zwemmen. Langs haar raam drijven lijken, allemaal met gebolde kleding, op de buik, armen gespreid als een gekruisigde Jezus. ‘Christelijke bodybags’ noemt ze het. Soms vaart er een rat mee op een lijk. Ook in de bomen hangen lijken. Van de daken schreeuwen mensen dat er hulp aankomt. Of toch niet, omdat de helikopters niet voor hen zijn, maar voor de rijke buurten.
‘Zola Jackson’ overtuigt. De portrettering van de intrigerende Zola is innemend en liefdevol. Tegenstrijdig, maar menselijk. Haar warme én haar kille kanten komen uit dezelfde, oprechte bron. Leroy benoemt de rassenstrijd in het zuiden van de VS enkele malen subtiel, maar het dreunt op elke pagina mee. Daarbij komt het verlies van geliefden en de eenzaamheid waar Zola in belandt. De passages over de orkaan Katrina zijn filmisch en raak, juist door de details. Stank, kolkende riolen, ratten, de trap die verzwolgen is door vettig, stinkend water. De ongelofelijke schaal van vernietiging. Maar ‘Zola Jackson’ is geen verwordingsroman. Zola laat zich er niet onder krijgen. Ze mag dan gepensioneerd en eenzaam zijn, ze is vitaal en ze laat zich door niets en niemand slachtofferen. Zelfs niet door Katrina.
Gilles Leroy, Zola Jackson, Uitgeverij Cossee, ISBN 978 90 593 6345 8 (€ 18,90)
