Hoe is het om tweetalig te zijn? Ben je in de ene taal precies dezelfde persoon als in de andere? In de tweetalige roman End of story/Einde verhaal onderzoekt schrijver en vertaler Philibert Schogt (1960) het thema van meertaligheid. In het vernieuwde Scheltema in Amsterdam vertelt hij over zijn boek en zijn tweetalige achtergrond. Wat blijkt: meertalig zijn is niet alleen maar handig.
Er hangt een gezellige sfeer in de nieuwe vestiging van Scheltema op het Rokin. Op de tweede verdieping zitten tientallen mensen tussen de kinder- en reisboeken te wachten tot de lezing van start gaat. De vrolijke introductie van uitgever Peter Nijssen van de Arbeiderspers zet alvast de toon. Nijssen schetst kort de lijn die in het werk van auteur Philibert Schogt valt te ontdekken. In zijn vroege werk bestaat er nog nauwelijks een verband tussen zijn persoonlijk leven en zijn romanwerelden, maar met elke boek dat Schogt schrijft lijkt hij persoonlijker te worden. End of story/Einde verhaal is zijn meest persoonlijke boek tot nu toe, want Schogt zelf spreekt net als zijn hoofdpersoon vloeiend Engels en Nederlands en kon voor het verhaal dan ook flink uit zijn eigen ervaringen putten.
End of story/Einde verhaal gaat over vertaler in ruste Johan Butler, die van jongs af aan het gevoel heeft zowel een Engelstalige als een Nederlandstalige persoonlijkheid te bezitten. Die heeft hij met elkaar weten te verzoenen door literair vertaler te worden. Maar juist nu hij hierover wil gaan schrijven, wordt hij door een Nederlandse uitgever benaderd om de nieuwe roman van bestsellerauteur Toby Quinn te vertalen. Wanneer Johan na veel wikken en wegen de opdracht aanneemt, lijken de plannen voor zijn memoires van de baan, totdat zijn Engelstalige alter ego in opstand komt en als een bezetene begint te schrijven.
Het bijzondere aan het boek is dat het deels in het Engels, en deels in het Nederlands is geschreven. Beide delen zijn afzonderlijk van elkaar te lezen, maar tegelijkertijd vullen ze elkaar ook aan, net zoals de twee Nederlandstalige en Engelstalige karakters die in Johan verenigd zijn. Presentator Leo Willemse wil dan ook van Schogt weten hoe we het boek moeten lezen: eerst het Engelse of eerst het Nederlandse deel? ‘Als je van suspense houdt, dan kun je het beste in het Nederlandse deel beginnen’, zegt Schogt. ‘Het Engelse deel bevat namelijk een aantal spoilers, dus als je daarmee begint en vervolgens het Nederlandse gedeelte leest, weet je al wat er gaat gebeuren.’
Hoewel meertaligheid er volgens Willemse voor zorgt dat dementie pas op latere leeftijd vat op je krijgt, vertelt Schogt dat zijn tweetaligheid niet alleen maar voordelen heeft, omdat er een soort scheefgroei in kennis kan ontstaan. Schogt: ‘Thuis sprak ik Nederlands, maar op school leerde ik alles in het Engels, waardoor ik bepaalde dingen in het Engels beter beheerste dan in het Nederlands, en andersom.’
Dan is het tijd voor vertaler David Colmer om aan te schuiven. Hij vertaalde het werk van bijvoorbeeld Dimitri Verhulst en Annie M.G. Schmidt naar het Engels. ‘Hebben jullie wel eens een gevaarlijk boek vertaald, zoals Johan doet in End of story/Einde verhaal?’ vraagt Willemse aan Colmer en Schogt. Colmer: ‘Ik ben ooit gevraagd om Mijn vrijheid van Ayaan Hirsi Ali te vertalen naar het Engels. Dat vond mijn vrouw niet zo’n goed idee, maar ik had op dat moment ook geen tijd voor een nieuwe klus, dus het kon toch al niet doorgaan.’ Schogt heeft zelf geen gevaarlijke vertaalopdrachten gehad, maar in End of story/Einde verhaal noemt hij wel de naam van de Hitoshi Igarashi. Deze Japanner vertaalde De duivelsverzen van Salman Rushdie, en werd vervolgens door een onbekende aanvaller vermoord, waarschijnlijk vanwege de controversiële inhoud van het boek. Schogt: ‘Iedereen onthoudt dat Salman Rushdie al jarenlang bedreigd wordt, maar niemand weet nog wie Hitoshi Igarashi is, terwijl hij degene is die is overleden.’
Presentator Willemse vraagt de mensen in het publiek of zij nog vragen hebben voor Schogt. ‘Wat is je favoriete taal?’ wil iemand weten. ‘Dat is een hele goede vraag’, antwoordt de auteur. Sinds hij in Nederland woont is zijn Engels langzaamaan wat minder geworden, maar door het schrijven van End of story/Einde verhaal is zijn kennis weer deels teruggekomen, en daar is hij erg blij mee. ‘Het is een oude liefde waarvan ik blij ben dat ik hem heb teruggevonden.’ Ondanks dat Schogt misschien een lichte voorkeur voor het Engels voelt, is het niet zo dat hij ook een voorkeur heeft voor een van zijn talige persoonlijkheden. Hij houdt evenveel van zijn Engelstalige als van zijn Nederlandstalige ik. Dat het inderdaad fifty-fifty is, blijkt wanneer ik na afloop van de lezing mijn exemplaar van de roman door Schogt laat signeren. Hij wenst me namelijk niet alleen ‘veel leesplezier’, maar ook ‘happy reading’.
Boekgegevens
Philibert Schogt, Einde verhaal / End of Story, Uitgeverij De Arbeiderspers, ISBN 978 90 295 3903 6 (€ 19,99)
