Harpie is de eerste roman van Hannah van Binsbergen. In dit debuut voert ze een jonge vrouw op die al op jonge leeftijd de grenzen van haar eigen seksualiteit opzoekt. Ze levert hiermee een vrouwelijke tegenhanger voor de talloze mannelijke schrijvers die op een schaamteloze – maar veelgeprezen – manier over hun seksuele ontwikkeling schreven.
Door Katy Hurkmans
Harpie heeft een zooi van haar leven gemaakt. Ze wordt achtervolgd door schuldeisers, leeft in een over zichzelf afgeroepen isolement en heeft nog niet verwerkt dat ze door haar vriend werd verlaten. Wanneer ze een halfslachtige poging doet om in haar polsen te snijden, ontmoet ze de duivel. Hij kruipt tevoorschijn uit haar bloed en is vanaf dat moment een constante in haar leven. Onder zijn aanmoediging begint ze een dubbelleven: ze neemt een baantje aan als receptioniste, maar ook als luxeprostituee. Satan smeedt echter plannen die de grenzen van het gewone leven nog verder willen overschrijden.
Hoofdpersonage Harpie kent weinig schroom en experimenteert graag. De auteur brengt dat aspect van haar boek op zo’n vanzelfsprekende manier naar voren dat het niet in de lezer zal opkomen er een oordeel over te vellen of enig onbehagen te voelen. Wat dat betreft: missie geslaagd. De gesprekken die de vrouw voert met Satan zijn vermakelijk, scherp en licht filosofisch van toon. Ze etaleren Van Binsbergens talent voor rake dialoog:
‘Jij met je plan. Oké, duivelse leermeester, vertel me maar waarom het eigenlijk heel goed is dat ik niet in staat ben om iemand van mij te laten houden.’
‘Daar snijd je een interessant punt aan, kleine.’
Flashbacks voeren de lezer terug naar de eerste stappen die Harpie zet in de wereld van de lust en de afstandelijkheid die ze hanteert tegenover anderen. Dat verandert wanneer ze Albert ontmoet. Die relatie houdt echter geen stand en zorgt ervoor dat ze lethargisch wordt. De roman begint wanneer Harpie besluit haar leven weer in handen te nemen of toch minstens tot haar volgende verjaardag te proberen om er wat van te maken.
Van Binsbergen mag dan met dit boek debuteren in de wereld van de romanciers, een onbekende in de auteurswereld is ze geenszins. In 2016 verscheen immers Kwaad gesternte, een dichtbundel waarin ze uitersten opzocht en ook schreef over mensen die lijnen durven te overschrijden. De uitgave werd enthousiast ontvangen en bijzonder gesmaakt. Ze won er de VSB Poëzieprijs mee en was de jongste dichteres die deze prijs toegekend kreeg. Wie bekend is met de stem die ze in haar poëzie hanteert, zal die zeker zien doorschemeren in Harpie. Het verhaal leest, mede door zijn fragmentarische aard, als een langgerekt gedicht dat perfect binnen Kwaad gesternte had kunnen passen, maar door zijn lengte een eigen publicatie waardig is.
Net zoals in haar poëzie laat Van Binsbergen ruimte voor de lezer om zelf de gaten in te vullen en te denken. Scènes worden zo nu en dan bruusk afgebroken en de tekst haakt vervolgens geheel ergens anders weer in, toch zijn er weinig onduidelijkheden. Althans, totdat Satan met zijn plan komt om de liefde en de dood samen te brengen. Vanaf dat moment wordt het vager en treedt de plot buiten het eerder geschapen kader, alsof de auteur vond dat het tijd werd om af te ronden, maar was vergeten hoe dat op een ordentelijke manier moest gebeuren. De ruimte voor interpretatie wordt te groot en hoewel de eindscène iets unheimisch heeft, lijkt die er wat aangeplakt.
Harpie is niet de schokkende of controversiële roman die bijvoorbeeld Ik, Jan Cremer was toen die voor het eerst verscheen in de jaren ’60 en de inmenging van Satan in Harpies leven verdrijft het realisme van de roman voor een stuk. Toch valt er wat te zeggen voor de wijze waarop Van Binsbergen haar personage toelaat zich zonder kritiek te ontplooien en haar seksuele exploraties onverbloemd beschrijft. Met pittige pen tekent ze een zoektocht naar zingeving op en stelt ze de maatschappelijke moraliteit in vraag waarbinnen grenzen verkennend seksueel gedrag van mannen nog steeds meer geaccepteerd wordt dan van vrouwen.
Boekgegevens
Hannah van Binsbergen, Harpie, Uitgeverij Pluim, 176 pagina’s (€ 21,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2020.
