In haar debuutroman Genade neemt actrice en schrijfster Mirjam Vriend je mee op reis door de familiegeschiedenis van Leah Soesman. Het is een geschiedenis die al meerdere generaties lang wordt getekend door kommer en kwel. Lukt het de jonge Leah om deze cyclus te doorbreken?
In Genade staat het leven van pianiste Leah Soesman centraal, de dochter van de bekende celliste Channah. Achter het muzikale talent dat ze van haar moeder erft, schuilt echter een grote duisternis. De familie, bestaande uit opa, oma en Leah, gaat gebukt onder de depressie van Channah. Jaar in jaar uit staat het leven van alle gezinsleden in het teken van het zorgen voor hun geliefde moeder en dochter. Het is onvermijdelijk dat dit een grote impact heeft op het leven van de hoofdpersoon.
Mirjam Vriend laat door de ervaringen van Leah in Genade duidelijk zien hoe het is om op te groeien in een gezin waarin er iemand lijdt aan een depressieve stoornis. Als klein kind voelt Leah dat er door de vele zorgen geen tijd voor haar is: ‘Dat kwam slecht uit. Natuurlijk kwam dat slecht uit, het kwam altijd slecht uit, gisteren, vandaag, morgen en volgende week ook. Vanwege mama, er was altijd wat met mama, dus al het andere kwam slecht uit. Leah kwam slecht uit.’ Hierdoor heeft zij zichzelf aangeleerd om een aangepast kind te zijn en altijd maar in te schikken om het de anderen gemakkelijker te maken: ze wilde vooral ‘niet tot last zijn. Een troost zijn. Een zonnestraaltje. Een clown. Of juist heel rustig en zoet. Ook voor opa en oma, die het zwaar hadden, die er zo veel verdriet van hadden.’
De schrijfster heeft goed begrepen dat het onmogelijk is om zonder kleerscheuren uit zo’n situatie te komen. Dit maakt haar debuut zeer realistisch. Zelf ontwikkelt de hoofdpersoon namelijk ook een psychische stoornis en jaagt ze ongezonde relaties na. Als ze eindelijk wordt opgemerkt door een man denkt Leah dat het ware liefde is. Haar familie had haar immers nooit zoveel affectie gegeven: ‘Hij draaide zich op zijn zij, keek haar aandachtig aan. Niemand had ooit zo aandachtig naar haar gekeken, in één avond en nacht werd ze meer gezien dan in haar hele leven.’
Dat Vriend zelf afkomstig is uit een muzikaal milieu is onbetwistbaar. Als dochter van een pianiste en een componist weet zij in Genade ontzettend nauwkeurige beschrijvingen van verschillende stukken en de daarbij horende emoties neer te zetten. Van Brahms en Rachmaninov tot Mozart. Ook dit zorgt ervoor dat het verhaal heel geloofwaardig overkomt.
De gedachten die Leah heeft na alles wat ze heeft meegemaakt zijn voor de lezer goed te begrijpen: ‘Hoe doen ze het, hoe leven mensen tevreden, in de blubber. Hoe verdragen ze de banaliteit van alledag. Misschien liegen ze, doorlopend. Misschien is dat heel normaal. Misschien is die tevredenheid één groot, doorlopend toneelstuk.’ Het is dan ook logisch dat ze uiteindelijk achter blijft met deze ideeën. Het gevoel dat de familiegeschiedenis in Genade bij de lezer oproept is ontroering. Het laat zien hoeveel verdriet er voort kan komen uit liefde voor je familie. Als lezer hoop je vurig dat de pijn stopt, maar zoals oma het onder woorden brengt: ‘Er kwam maar geen genade.’
Boekgegevens
Mirjam Vriend, Genade, Uitgeverij London Books, 400 pagina’s (€ 22,50)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie oktober 2019.
