De toekomst die nooit kwam heeft een zwaar onderwerp: het heftige verleden van Rusland en de worsteling om met die historie van oorlogen, revoluties en sociale experimenten om te gaan. Een strijd die zeker nog niet gestreden is, want ‘de dag van vandaag heeft niet afgerekend met de dag van gisteren’.
Door Jacomijn van Kempen
De geschiedenis van Rusland kent vele zwarte bladzijden en zit vol momenten van hoop, desillusie en bitterheid. Dat klinkt door in de mooie, poëtisch klinkende titel van het boek: De toekomst die nooit kwam. De Rode Utopie is nooit in werkelijkheid omgezet en de ideologie hierachter heeft geen gewenste uitwerking gehad. Wat kenmerkt dan de Russische nationaliteit? Waarmee willen ze zich wel en niet identificeren, en in hoeverre is dat gestoeld op historische feiten? Dergelijke vragen laat historicus Marc Jansen aan bod komen.
Ondanks het zware onderwerp is het geen deprimerende verslaglegging van nare gebeurtenissen, maar een boeiende verhandeling van de Russische geschiedenis. Er is aandacht voor verschillende visies tegen het licht van relevante maatschappelijke en historische ontwikkelingen van het land in diverse periodes. Zonder in saaie en stoffige uiteenzettingen te vervallen, neemt Jansen de lezer mee langs alle belangrijke sleutelmomenten in de geschiedenis van Rusland. Hij geeft de feiten weer, maar legt vooral de nadruk op de manier waarop het land hiermee omgaat. Zowel de wijze waarop in het verleden werd aangekeken tegen de maatschappelijke en politieke gebeurtenissen als de manier waarop Rusland vandaag de dag omgaat met zijn historie, worden belicht. Vanuit deze interessante invalshoek zet Jansen de historische feiten duidelijk uiteen.
De feitelijke informatie wordt ondersteund met anekdotes en citaten van historische figuren, schrijvers en onderzoekers. ‘De Russische regering construeert een positieve geschiedenis waarin alleen plaats is voor overwinningen en successen, niet voor de terreur,’ aldus Irina Flige van de Petersburgse tak van de burgerrechtenorganisatie Memorial. (…) ‘Zo ziet ons offensief eruit,’ zei Roginski, de voorzitter en medeoprichter van deze organisatie al, ‘kleine mensjes tegenover een grote berg.’ De citaten in combinatie met vloeiende, heldere zinnen zorgen ervoor dat het boek makkelijk leest en boeit. In het dankwoord geeft Jansen dan ook aan dat De toekomst die nooit kwam is bedoeld voor de algemeen geïnteresseerde lezer; het is niet bedoeld voor de specifieke Ruslandkenner. Jansen weet met dit boek de lezer die niet bang is voor een flinke dosis historische feiten, zeker aan te spreken.
Boekgegevens
Marc Jansen, De toekomst die nooit kwam, Uitgeverij van Oorschot, 176 pagina’s (€ 20,00)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juli 2019.
