door Willy Wouters-Maljaars
Die oorlog ontstond door de verschillen tussen de twee kampen van conservatieve en liberale groeperingen. Deze bloedige burgeroorlog en de nasleep ervan hebben uiteindelijk tweehonderdduizend slachtoffers het leven gekost. Dit onvoorstelbare aantal moet wel gegrift zijn in het binnenste van de auteur want het thema van het Colombiaanse geweld, de onmenselijke omstandigheden van de armen, de primitieve passie en de normen en waarden van het plattelandsleven komen voor in de meeste van zijn romans. Ook in ‘Priester in de bergen’ vind je deze thema’s terug.
In deze roman reist een pas afgestudeerde jonge priester op een ezel naar een dorpje in de bergen van Colombia. Hij kiest ervoor om God te dienen op een onbekende, rustige plek waar totaal geen menselijke eer te behalen is bóven het zijn van een geleerde, veelgeraadpleegde priester in een belangrijke stad. In de teruggetrokkenheid van het stille dorpje hoopt hij de juiste, nederige positie in te kunnen die volgens hem God welgevallig is.
In tegenstelling tot de rust, vindt hij er de complete waanzin van opeenstapelend geweld. In de nacht van zijn aankomst wordt er een moord gepleegd. De man die onterecht van deze moord wordt beschuldigd, hoort bij de verafschuwde minderheid van de liberalen en zoekt bescherming bij de pas aangekomen priester. In zijn naïviteit denkt de priester dat de bevolking zijn ambt als gezaghebbend zal zien, maar dan onderschat hij de primitieve passie. Want de rollen zijn al verdeeld in het dorp en het slachtoffer is zonder rechtspraak al veroordeeld. De priester is niet bereid zich daar bij neer te leggen en trotseert de autoriteiten in het dorp door zijn geweten te volgen. De gemoederen lopen hoog op en al snel leert de priester het harde, ruwe bergvolk beter kennen dan hem lief is. En als hij denkt de dorpsgeest overwonnen te hebben door een totale zelfverloochening, wordt hij teruggeroepen door de bisschop die zegt dat de priester gefaald heeft. De bisschop is ingelicht door de heersende, gekwetste autoriteiten met de mededeling dat de priester zijn plaats niet weet. Dat hij kerk en maatschappij niet op hun juiste plaats laat. Wat dit in het innerlijk van de priester teweegbrengt, blijft tot aan het eind een verrassing voor de lezer.
Al vanaf het begin intrigeert de roman. De motregen en wind in combinatie met de donkere aankomst in het primitieve dorp contrasteren met de hooggestemde idealen van de jonge priester. Hij is echter niet bereid zich aan de praktijk aan te passen en eist het onmogelijke van zichzelf, omdat hij de vooraf gestelde doelen wil blijven nastreven. Hij rekent erop dat een aanhoudend consequente, rechtvaardige houding vanzelf volgelingen zal opleveren. Maar de rauwe werkelijkheid laat zich niet combineren met de idealen van de pas afgestudeerde man en de lezer wordt steeds benieuwder naar de chemie tussen die twee. En als zelfs de voorgaande, oude priester hem er dan op wijst dat hij zijn hoogstaande idealen meer moet laten vieren om te overleven in deze samenleving, wordt die raadgeving in de wind geslagen. De jonge priester is wars van elke flexibiliteit; er is immers maar één rechtvaardige weg. Het is onverwachts en heel mooi dat deze jonge priester als hoofdpersoon gaandeweg toch de onvoorwaardelijke sympathie krijgt van de lezer omdat hij kiest voor de positie van underdog. Hij volgt Christus tot in het uiterste. Hij vindt dan ook totale rust in zijn geweten, zelfs al begrijpt zijn eigen werkgever (bisschop) zijn motieven niet.
De priester ervaart dan ook spaarzame momenten van echt geluk, zélfs in het midden van de massa. Als de verdachte Anacleto om in veiligheid gebracht te worden, een bergtocht moet maken, voelt hij een allesoverheersend geluksgevoel. Hij ziet de mensen zonder hun gebreken als middel om zich tot de waardigheid van Christus‘ kruis te verheffen. Zelfs de berisping die volgt kan hem niet uit die roes halen. De massa blijft hem lief omdat die hem de kans gegeven heeft om Christus na te volgen. En dat kan hem door niemand afgenomen worden.
De priester leent zich voor identificatie: hij keert zich als eenling tegen de hele massa. Hij werpt zich op als verdediger van het slachtoffer en zet zich zelfs in zijn plaats. Neemt alle schande en afkeer op zich om de rechtvaardigheid te dienen. Dat geeft iets extra’s aan deze roman die qua stijl en woordkeus al boeit. Dat de lezer in het begin af en toe moet terugbladeren naar ‘het overzicht van hoofdrolspelers’ om de personen en hun politieke gezindheid na te slaan, moet dan maar voor lief genomen worden.
Eduardo Caballero Calderón, Priester in de bergen, Uitgeverij Mozaïek, ISBN 978 90 239 9201 1, Zoetermeer (€ 17,50)
