Ik was bijna 24 uur bezig met ‘nee’ zeggen, nors het hoofd schudden en mij allerhande volk van het lijf te houden. … In Varanasi vocht ik met masseurs, wier glimmende en toch droge handen zelfs krachten in de doden wisten te wekken. Helderzienden beweerden zonder mijn verleden te kennen mijn toekomst te kunnen lezen. Zij sloten de ogen en lieten de adem zoemend in hun borst vibreren, iets waardoor een normaal mens in een permanente staat van hyperventilatie zou belanden.
Van libretto naar boek. Waarom?
‘Ik ben een verhalenverteller. Het was in 1996, toen ik in Calcutta, India, was. Voor het eerst in mijn leven kon ik mijn ogen niet meer sluiten voor de ellende die ik zag. Thuisgekomen heb ik, om mijn gemoedstoestand te uiten, een kort verhaal geschreven. Steeds als ik daarna een opdracht kreeg om een nieuw libretto te schrijven, nam ik het verhaal weer op. Dan werkte ik er aan als een vingeroefening voor mijn libretto. Na een tijd had ik ruim voldoende materiaal om er een roman van te maken.’
Je personages staan aan de rand van de samenleving. Een peepshowuitbater, een ex-drugsdealer in een milieu van georganiseerde criminaliteit…
‘In India zag ik mensen die in een hopeloze situatie zijn geboren. Zich daaraan proberen te ontworstelen is haast onmogelijk. Vaak raken ze bij pogingen om hogerop te komen nóg dieper in de stront. Mijn personages proberen zich binnen de criminele leefwereld staande te houden. Ieder heeft zijn eigen littekens en levensverhaal. Zelf vinden ze trouwens niet dat hun leven ‘spannender’ is dan dat van andere mensen. Het zijn gewone mensen met normale behoeften en gewoonten, ook al hebben ze een wat moeilijkere levensgeschiedenis.’
Je zag reële wantoestanden, maar beschrijft fictieve plaatsen.
‘Wanneer je Jacques Brel over Amsterdam hoort zingen, weet je dat hij een Amsterdam beschrijft dat zo nooit heeft bestaan. Toch raken de tekst en de muziek aan de werkelijkheid en aan je gevoel. Dit heb ik ook geprobeerd. Ik beschrijf een bepaalde werkelijkheid, die voor velen herkenbaar is zonder de verbeeldingskracht te beperken.’
De roman is geschreven. De ellende is voorbij?
‘Het schrijven heeft misschien mijn gemoedstoestand verbeterd, maar ik beoogde er geen enkel maatschappelijk doel mee. Mijn ogen zijn nog steeds geopend. Sta ik voor een modezaak met peperdure merkkleren, dan zie ik de illegale Chinezen weer in Manhattan, die weggestopt zitten in naaiateliers, waar ze voor een belachelijk loon onder mensonwaardige omstandigheden werken. Met Paladijnen in de sneeuw heb ik over dat soort mensen een aangrijpend verhaal willen vertellen. Het zijn immers mensen zoals u en ik.’
Jo Willems, Paladijnen in de sneeuw, Nieuw Amsterdam, ISBN 9789046801987 (€ 18,50)
