Dankzij de dodenherdenking en bevrijdingsdag komt er ieder jaar rond mei een vloedgolf aan boeken uit over de Tweede Wereldoorlog. Wil jij zeventig jaar bevrijding vieren met een boek? Wij zetten hier vijf indrukwekkende werken op een rijtje.
Steve Sem-Sandberg – De kinderen van Spiegelgrund
Wenen, 1941. De tienjarige Adrian Ziegler komt uit een groot arbeidersgezin, maar zijn ouders kunnen hem niet langer verzorgen. Na vele omzwervingen belandt hij in Spiegelgrund, een voormalig psychiatrisch ziekenhuis dat is omgebouwd tot kindertehuis. Hij komt terecht in het paviljoen voor ‘nutteloze kinderen’, waar nazi-artsen experimenten uitvoeren in naam van de wetenschap. Het einde van de Tweede Wereldoorlog komt voor Adrian net op tijd, maar zijn leven is getekend en het zal nog jaren duren voordat hij zijn verhaal kan vertellen. De historische achtergrond van De kinderen van Spiegelgrund is zo aangrijpend dat die alleen in fictieve vorm is na te vertellen. Sem-Sandberg schreef hiermee een fenomenaal boek.
Bram de Graaf – Het verraad van Benschop
In Het verraad van Benschop beschrijft Bram de Graaf hoe de Tweede Wereldoorlog genadeloos ingreep in het Utrechtse boerendorpje Benschop. In februari 1945, toen de oorlog bijna voorbij leek te zijn, doen de Duitsers een inval in het dorp. Ze weten waar ze moeten zijn: een vermomde man wijst de weg. Een groot aantal mannen wordt weggevoerd; de Duitsers fusilleren zeven van de gearresteerde mannen. Benschop blijft in shock achter. Eén vraag houdt allen bezig: wie of wat verraadde Benschop?
In Het verraad van Benschop reconstrueert Bram de Graaf nauwgezet deze gebeurtenissen en de impact ervan. Hij sprak met de laatste nog levende ooggetuigen en familieleden van de betrokkenen. Zeventig jaar na de Tweede Wereldoorlog doen de meesten pas voor het eerst hun verhaal.
Hetty Verolme – De kleine moeder van Bergen-Belsen
Hetty Werkendam is nog maar een meisje als zij samen met haar ouders en haar broertjes naar Bergen-Belsen wordt gedeporteerd. Daar brengt ze veertien lange maanden door in de kinderbarak. Als een van de oudste kinderen wordt Hetty ‘de kleine moeder’ van zo’n veertig kinderen. Met haar veertien jaren een onmogelijke taak. De iets oudere Margot en Anne Frank worden van de kinderbarak overgebracht naar de volwassenenbarak en overlijden. Hetty, haar broertjes en hun ouders blijven in leven en worden na de oorlog herenigd.
De kleine moeder van Bergen-Belsen is een aangrijpend relaas over Hetty’s verblijf in het beruchte concentratiekamp. Begin jaren vijftig is Hetty Verolme – dan al weduwe en moeder van een dochter – met haar familie naar Australië geëmigreerd, waar zij nog altijd lezingen geeft op middelbare scholen.
Peter Schrijvers – De schaduw van de bevrijding
In september 1944 slaagden de geallieerden erin België te bevrijden. Op beklijvende wijze doet Peter Schrijvers het verhaal van de vernederende Duitse aftocht, een vaak machteloos Belgisch verzet en de euforische verwelkoming van de Angelsaksische bevrijders.
Na de bevrijding bleven de geallieerde troepen massaal aanwezig. En hoewel hun populariteit groot bleef, is het verhaal van die periode veel meer dan de clichés van chocolade, kauwgom en kussen. Het nijpende gebrek aan voedsel en kolen tijdens de winter stond in schril contrast met de overvloed waarmee Amerika zijn troepen verwende. Dit bracht de relatie met de geallieerden op de rand van een crisis. Intussen groeide ook het ongenoegen over de zedenverwildering, buitenechtelijke kinderen, prostitutie en venerische ziekten. In de zomer van 1945 vond de terugtrekking van de geallieerde troepen in zoveel chaos plaats dat de bevolking zuchtte: ‘Van de bevrijders, Heer, bevrijd ons.’
Op basis van nieuwe bronnen openbaart dit boek de schaduwzijde van de bevrijding. En toch toont het tegelijkertijd aan dat de bevrijding, ondanks alle tekortkomingen van de soldaten, het begin vormde van een onstuitbare opmars van de Angelsaksische en vooral Amerikaanse invloed, die België en de wereld voorgoed zou veranderen.
Frank Mehring – Soundtrack van de bevrijding
Iedereen kent de foto’s van Nederlandse meisjes op Canadese tanks die zich langzaam een weg banen door de juichende menigte, de mensen vrolijk dansend op straat. Deze beelden van de bevrijding en de magische zomer van 1945 staan in ons collectieve geheugen gegrift. Maar hoe klónk die bevrijding? Welke muziek werd er gespeeld, waar gingen de teksten over? En welke culturele betekenis had de bevrijdingsmuziek?
Soundtrack van de bevrijding brengt voor het eerst een unieke collectie bevrijdingsmuziek in kaart, sinds kort in het bezit van het Nationaal Bevrijdingmuseum 1944-1945 in Groesbeek. Duidelijk wordt hoe belangrijk muziek was bij het omgaan met de grote persoonlijke verliezen die mensen in de voorbije oorlogsjaren hadden geleden. Maar ook bij het herstel van de beschadigde nationale identiteit. (Voor de Boekenkrant spraken we met Frank Mehring over zijn boek – lees hier het interview!)
Boekgegevens
- Steve Sem-Sandberg, De kinderen van Spiegelgrund, vertaling: Geri de Boer, Uitgeverij Ambo Anthos, ISBN 978 90 414 2236 1 (€ 24,99)
- Bram de Graaf, Het verraad van Benschot, Uitgeverij Ambo|Anthos, ISBN 978 90 263 2996 8 (€ 19,99)
- Hetty Verolme, De kleine moeder van Bergen-Belsen, vertaling: Roelof Posthuma, Uitgeverij Omniboek, ISBN 978 94 019 0323 3 (€ 15,00)
- Peter Schrijvers, De schaduw van de bevrijding, Uitgeverij Manteau, ISBN 978 90 223 2190 4 (€ 44,99)
- Frank Mehring, Soundtrack van de bevrijding: swingen, zingen en dansen op weg naar vrijheid, Uitgeverij Vantilt, ISBN 978 94 600 4220 1 (€ 19,95)
