Liefde voor het landschap

Ons landschap, vereeuwigd door de schilders uit de zeventiende eeuw, wordt verwoest door de bestuurders van nu. ‘Waarom die ambitie van bestuurders? Waarom op die soms enorme en onmenselijke schaal? Wie wordt er beter van?’ vroeg Willem van Toorn zich af in een interview met de Boekenkrant. De schrijver/dichter ontving in oktober 2010 de Groeneveldprijs, die het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit jaarlijks uitreikt aan personen of instanties die bijdragen aan het debat over “de groene ruimte”. Het grote landschapsboek, zijn langverwachte magnum opus, was toen in aantocht en is intussen gepubliceerd.
“Ik heb mijn betrokkenheid bij landschappen altijd gezien als een gevolg van het opgroeien tussen twee werelden: dat Amsterdam-West van voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog en het Betuwse land waar mijn ouders en mijn hele verdere familie vandaan kwamen,” schrijft Van Toorn. Vanuit die betrokkenheid publiceerde hij onder meer zijn roman Een leeg landschap (1988), dat werd genomineerd voor de AKO Literatuurprijs. Het verhaal van een middag (1994) kwam op de lijst voor de Libris Literatuur Prijs. En voor zijn poëzie ontving Willem van Toorn de Jan Campertprijs, de Herman Gorterprijs en de A. Roland Holst-penning. Als Van Toorn de Roland Holst-penning ontvangt, prijst de jury zijn bezorgdheid: ‘De melancholie om het verval, de liefde voor het landschap, het verlangen om iets vast te houden in taal,’ dat vormt de kracht van Van Toorns werk.
Die kracht is nu samengebracht in Het grote landschapsboek. Het werk is nog zeker geen in memoriam van onze getemde natuur, maar bevat observaties die ons kunnen helpen om zorgzamer naar het eigen landschap te kijken, dat onder Vinexwijken en bedrijventerreinen verdwijnt. Het landschap is een “prentenboek van ons geheugen”. Maar economisch gewin en politieke onverschilligheid vernielen die belangrijke landschappen. Het grote landschapsboek doet ons dat beseffen. Geniet rustig van uw omgeving, maar blijf alert op de vergankelijkheid ervan. En weet: geen enkel kortzichtig belang rechtvaardigt de vernietigende kracht waarmee de bulldozer ons landschappelijk geheugen wist.
Willem van Toorn, Het grote landschapsboek, Uitgeverij Querido, ISBN 978 90 214 3899 3 (€ 24,95)