‘Je kunt alleen maar schrijven waar je het over moet hebben’

Enkele weken voordat de Boekenweek losbarst ontmoet ik Esther Gerritsen in het kantoor van de CPNB. De schrijfster is vrolijk en enthousiast: ze is er klaar voor, die bizarre week in maart. Voor alle signeersessies en lezingen rondom haar Boekenweekgeschenk Broer. Én voor het Grote Gat dat na de Boekenweek zal volgen. ‘Het lijkt me ook wel lekker,’ lacht ze. ‘Gaan we weer gewoon schrijven.’

De Boekenweek van 2016 draait om Duitsland, maar in het geschenk van Gerritsen zijn onze oosterburen nergens te bekennen. ‘Dat hoeft ook niet,’ legt Gerritsen uit. ‘Ik heb gewoon geschreven alsof dit mijn volgende boek zou worden.’

Het resultaat doet eigenlijk meer aan het thema van de Boekenweek van 2015 denken: de waanzin. Broer draait om Olivia, een aan werk verslaafde financieel directeur van een serviesimperium. Ze wordt onverwachts gebeld door haar broer Marcus, die op het punt staat zijn been te verliezen in de operatiekamer. Niet veel later trekt hij tijdens zijn revalidatieproces in bij zijn zus. Olivia raakt zwaar geïrriteerd door haar emotionele, onverantwoordelijke broer, maar ontdekt langzaam dat hij misschien niet degene is die zijn gedrag zou moeten veranderen.
‘Het is een typisch boek voor mij,’ zegt Gerritsen, ‘Het blijft gaan over mensen die alles wat ze meemaken in hun hoofd enorm kleuren. Iedereen doet dat natuurlijk, maar in extreme vorm wordt dat waanzin.’

Dankzij dit Boekenweekgeschenk zal een breder publiek te maken krijgen met jouw werk. Ben je daar bewust mee bezig?
‘Ik ben zelf heel tevreden over Broer, dus dat is heel relaxed. Het inhoudelijke deel is gedaan, dus nu hoef ik me bij wijze van spreken alleen nog zorgen te maken over de kleur van mijn nagellak. Ik weet niet in hoeverre het een groot publiek aanspreekt of niet; je kunt alleen maar schrijven waar je het over moet hebben.’

Je vertelt het verhaal van Broer vanuit het perspectief van Olivia. Naarmate het boek vorderde, vond ik haar steeds meer een harde, irritante vrouw. Hoe kijk jij tegen haar aan?
‘Ik mag haar wel. Weet je, we zien alleen door haar eigen ogen dat zij irritant is. Als je zou proberen de objectieve waarheid uit dit verhaal te destilleren, kun je ook best wel wat op die broer aanmerken. Dat ze nooit iets van hem hoort, dat hij haar dan tien minuten voor die operatie belt, en het dan ook best vindt om bij haar in huis te gaan zitten. Het is geen zielig slachtoffer, maar een volwassen man. Zij denkt alleen dat ze voor hem moet zorgen. Op een gegeven moment neemt zij gewoon zijn rol over. Ze gaat zich vereenzelvigen met het beeld dat ze van hem heeft.’

Dat zorgt voor een bijzondere, verrassende omslag in het verhaal.
‘Ja. Ik was er zelf wel tevreden over, toen het gebeurde.’

Toen het gebeurde? Gebeurt zoiets?
‘Een beetje wel. Ik vind het leuk om het uit de hand te laten lopen. Dan denk ik: wat gebeurt er als we hem dingen over Olivia laten vertellen die totaal in tegenstrijd zijn met wat ze over zichzelf denkt? Dat ze een hele hysterische vrouw is, bijvoorbeeld?’

Je behoort nu tot de canon van Boekenweekgeschenk-schrijvers. Hoe ervaar jij dat?
‘Je kijkt er toch met een afstandje naar – je voelt je toch nooit snel onderdeel van iets. Tenminste, ik niet. Het is wel heel leuk om andere Boekenweekgeschenk-auteurs tegen te komen. Die zijn dan heel blij voor je, en vertellen hoe het is. Dat je in één keer veel aandacht krijgt en dat het daarna meteen dood is.’

O ja?
‘Als je een boek schrijft, wordt dat onder normale omstandigheden nog lang besproken. Maar het geschenk krijgt in de Boekenweek aandacht, en daarna is het gelijk klaar. Nu wil iedereen me interviewen, maar daarna niet meer. Dat lijkt me ook wel grappig. Ik ben erop voorbereid!’

Heb je zelf een favoriet geschenk uit het verleden?
‘Een overtollig mens, een verhalenbundel van Biesheuvel. Het eerste verhaal is zo mooi, en bevat de enige beginzin die ik uit mijn hoofd ken. George van Houts heeft het ooit op toneel gedaan als monoloog. Dat was ook heel mooi.’

Dat bewijst maar weer dat er ook na de Boekenweek aandacht voor een geschenk kan zijn.
‘Dat is waar. Oeroeg is natuurlijk ook een Boekenweekgeschenk geweest. Hella Haasse heeft trouwens drie keer een Boekenweekgeschenk geschreven. Er zijn misschien meer mannen die het Boekenweekgeschenk schreven, maar de enige die ‘m drie keer schreef was een vrouw.’

Je noemt nu een onderwerp dat in interviews met jou telkens terugkomt: de plek van vrouwen in de literatuur. Je lijkt er haast een soort spokesperson voor te zijn geworden.
‘Het gekke en het verontrustende is dat ik het gewend ben. Als je als enige vrouw voor een prijs genomineerd bent, wordt er ook altijd iets over gezegd. Toch verandert het wel. Ooit ging ik met mijn nichtjes, toen ze een jaar of tien waren, naar het Letterkundig Museum. Toen ze de Schrijversgalerij zagen, vroegen ze zich binnen twee seconden af waar de vrouwen waren. Ik weet zeker dat dat mij als kind niet was opgevallen. Ik had vroeger het verlangen om met de jongens mee te doen. Alsof dat de echte wereld was. Ik las ook meer mannen. Maar nu niet meer, gelukkig.’

Even iets anders: hoe ziet de Boekenweek er voor jou uit?
‘Vooral vol! We beginnen met het Boekenbal en dan zijn er elke dag drie of vier dingen, zoals signeersessies en lezingen. Toch hoef ik me er niet echt op voor te bereiden. Ik krijg een schema waarop staat wanneer ik klaar moet staan om opgehaald te worden met de auto. Dat is eigenlijk wel overzichtelijk: het wordt een hysterische week waarin ik opdraaf wanneer het nodig is.’

Is er nog een bijzonder evenement waar je naar uitkijkt?
‘Ik ga signeren in de Bruna in het dorp waar ik ben opgegroeid, en waar mijn ouders nog wonen. De eigenaar van die winkel was vroeger mijn voetbaltrainer, en ik ben daar op de trouwdag van mijn ouders. Dat vind ik leuk.’

Beeld: Karoly Effenberger

Boekgegevens

Het Boekenweekgeschenk Broer is een uitgave van de CPNB. Lezers krijgen het tijdens de Boekenweek cadeau bij aankoop van ten minste € 12,50 aan Nederlandstalige boeken.

Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2016