Simone Simonini, hoofdpersoon in De begraafplaats van Praag, is geschriftvervalser en bedrieger. Na zijn vlucht naar Parijs raakt hij betrokken bij de totstandkoming van de “Protocollen van de wijzen van Zion”, het geschrift dat onder andere A. Hitler gebruikte om de Jodenhaat mee aan te wakkeren. De begraafplaats van Praag is de zesde historische roman van Umberto Eco, van wie wordt gezegd dat zijn familienaam een acroniem in van Ex Caelis Oblatus, een geschenk uit de hemel. Wat zijn nieuwe roman natuurlijk ook is. Yond Boeke en Patty Krone verzorgden de Nederlandse vertaling. Zoals ze deden met De slinger van Foucault (1988), Het eiland van de vorige dag (1994) en Baudolino (2000). Net als deze eerdere boeken is De begraafplaats van Praag een prozaïsch tableau met beeldende taal en prachtig geschilderde volzinnen – in het Nederlands.
De begraafplaats van Praag is een vertaling van Il cimitero di Praga. Is het daarmee een vervalsing van een echte want oorspronkelijke Eco?
‘Eco schrijft vloeiend proza met lastige inhoud. Lastig omdat hij wel een “omgevallen boekenkast” wordt genoemd. Enorm veel research is nodig,’ antwoordt Boeke. ‘De lezer van de Nederlandse vertaling moet dezelfde leeservaring hebben als de Italianen. Vertalen is om die reden niet het overzetten van woorden. Het gaat om de taalvaardigheid waarmee je het proza overeind houdt.’
‘We schrijven precies hetzelfde boek, maar dan in het Nederlands,’ zegt Krone. ‘Il cimitero di Praga en De begraafplaats van Praag zijn twee handen die in elkaar passen. We gaan meteen steigeren zodra iemand vraagt of we een eigen stijl hebben. Het is de stijl van Eco.’
Wat kenmerkt volgens jullie Eco’s schrijfkunst?
‘Eco is naar mijn idee als schrijver vooral cerebraal. Hij puzzelt en construeert,’ aldus Boeke. ‘Zelfs zo dat zijn plot nog beter is dan zijn proza,’ vindt Krone. ‘Dat is toch meesterschap, een ingewikkelde constructie bouwen die gemakkelijk leest? Hij is losjes, hij is geestig… En hij speelt met de leeservaring,’ zegt Boeke.
Hoe bedoel je dat?
‘Daarmee wordt bedoeld,’ antwoordt Krone vrijwel simultaan met Boeke, ‘dat Eco’s boeken zo zijn ingericht dat hij de lezer ermee in de war brengt. Van elk woord kan hij de betekenis beïnvloeden. Is er nou echt een complot of niet? Zelfs als de lezer beseft dat hij een roman leest, zal hij zich die vraag stellen. Als vertaler moet je meegaan in die techniek, én je moet er de trucjes van herkennen. Je moet bedacht zijn op Eco’s list en bedrog.’
‘Alle personages van De begraafplaats hebben echt bestaan, behalve de hoofdpersoon,’ aldus Boeke. ‘En ze hebben ook echt gezegd wat ze in het boek zeggen – behalve de hoofdpersoon. Bovendien is het actueel. Hamas gebruikt de “Protocollen van de wijzen van Zion” nog steeds om aan te geven dat er een wereldomspannend Joods complot is. Zo is het verhaal van De begraafplaats heel erg deel van onze geschiedenis. Wat het ook weer erg overtuigend maakt.’
Maar je blijft toch steeds in Eco’s prachtige, prozaïsche wereld. De hoofdpersoon Simonini staat door een recensent bijvoorbeeld beschreven als een soort slechte achterneef van Baudolino…
‘Eco grijpt in De begraafplaats van Praag naar mijn idee vooral terug op De slinger van Foucault,’ meent Krone. ‘De “Protocollen van de wijzen van Zion” komen daarin ook voor. Daar is de vraag: wie heeft deze geschreven? Nu zit hij aan de andere kant van het complot: de kant van de vervalsers.’
‘Een metier dat ver van het onze staat,’ meent Boeke. ‘Vertalen is juist het behouden van de originaliteit.’
Umberto Eco, De begraafplaats van Praag, Uitgeverij Prometheus, ISBN 978 90 446 1731 3 (€ 19,95)
Vertaling: Yond Boeke en Patty Krone
