Interview: Tracy Chevalier

In haar nieuwe historische roman vertelt Tracy Chevalier het verhaal van een ‘overtollige vrouw’, die net als zovelen haar verloofde tijdens de Eerste Wereldoorlog verloor. ‘Met Een losse draad wilde ik tegenwicht bieden aan alle verhalen waarin deze vrouwen met zowel minachting als medelijden worden beschreven,’ aldus de auteur.

Door Janneke Blok

De achtendertigjarige Violet Speedwell is een krachtige hoofdpersoon, die vastbesloten is zich niet door de maatschappij te laten wegzetten als een oude vrijster, en haar plek in de wereld op te eisen. Om aan haar verstikkende moeder te ontsnappen verhuist ze in het jaar 1932 naar Winchester, waar ze als typiste aan het werk gaat en zich aansluit bij een groep borduursters die knielkussens voor de kathedraal maken. ‘Door de eeuwen heen hadden anderen hoofden uitgesneden in de koorbanken, prachtige heiligenfiguren uit marmer gehouwen, stevige, gedenkwaardige pilaren en bogen ontworpen of glas in lood in de vensters gevat: allemaal prachtige toevoegingen aan een gebouw waar je kwam om je blik naar de hemel op te slaan en God te danken. Violet wilde doen wat zij hadden gedaan. Ze zou waarschijnlijk geen kinderen meer krijgen, dus als ze iets wilde nalaten, moest ze dat op een andere manier doen. Een knielkussen was een simpel, klein gebaar, maar het was beter dan niets.’

Het is slechts één van de vele passages uit Een losse draad waarin het kerkelijke gebouw met al haar pracht en praal wordt beschreven. ‘Ik heb altijd al van kathedralen gehouden,’ verklaart Chevalier. ‘Er rondlopen, kijkend naar de hoge ruimte boven me, het doet iets met me. Niet per se iets religieus, maar ik ben mij wel zeer bewust van de krachtige werking die er van het gebouw uitgaat, de geschiedenis die erin verborgen ligt en alle mensen die het voor mij bezocht hebben. Toen ik tijdens mijn bezoek aan de kathedraal van Winchester de geborduurde knielkussens ontdekte, ontstond het idee voor Een losse draad. Er zijn tal van prachtige objecten in de kathedraal te vinden, maar dit zijn de enige die door vrouwen zijn vervaardigd.’

Rebelse borduurster
In veel van Chevaliers historische romans spelen vrouwelijke personages de hoofdrol, evenals in de verfilmde bestseller Meisje met de parel. ‘Er zijn veel boeken over Johannes Vermeer geschreven, maar niet één over de meisjes op zijn schilderijen, terwijl hun verhalen minstens net zo interessant zijn om verteld te worden,’ vindt de schrijfster. ‘In mijn boeken wil ik vrouwen die niet de kans kregen zich uit te spreken, een stem geven.’

Het toeval wil dat Chevalier tijdens haar onderzoek naar de periode waarin de knielkussens zijn gemaakt, op het fenomeen ‘overtollige vrouwen’ stuit: zij die tijdens de Eerste Wereldoorlog hun verloofden verloren en door het tekort aan mannen niet in staat waren alsnog te trouwen. ‘Ik wilde met een verhaal als dat van Violet laten zien dat deze vrouwen niet “overbodig” waren en nog steeds meetelden.’ Toch vraag je je als lezer af waarom de rebelse hoofdpersoon dan juist moet gaan borduren, volgens haar moeder en vele anderen een typische ‘vaardigheid van een oude vrijster’. ‘Ik denk dat ik die stereotypering juist probeerde te doorbreken,’ legt de schrijfster uit. ‘Er zijn een heleboel vrouwen, en ook mannen trouwens, die borduren en geen van hen is hetzelfde.’

IJverige schrijfster
Wat Violet met handwerken heeft, heeft Arthur Knight, de veel oudere en getrouwde man op wie ze verliefd raakt, met het luiden van de klokken van de kathedraal: je kunt er zo in opgaan dat je je zorgen even vergeet. Op de vraag of dat ook voor het schrijven van een boek geldt, antwoordt Chevalier: ‘Tot op zekere hoogte wel. Het is schitterend om hele werelden in je hoofd te kunnen creëren, maar tegelijkertijd is het ook gewoon hard werken. Ik heb een fantastische baan – je hoort mij niet klagen! –, maar ik moet het ook echt zien als werk, met deadlines, discipline en focus. Het moet goed worden.’

Voor het schrijven van Een losse draad deed Chevalier dan ook zo veel mogelijk onderzoek; op haar website zijn zelfs filmpjes te vinden van het klokkenluiden. ‘Ik wil dat de lezer er blindelings op kan vertrouwen dat alles wat ik over de periode waarin het boek zich afspeelt schrijf, klopt. Dus ook wat de mensen voor kleding droegen, wat ze aten – er is veel eten in het boek – en hoe het was om in die tijd in een auto te rijden. Mijn neef had er nog één uit de jaren twintig van de vorige eeuw en ik kan je vertellen dat die naar leer en olie ruikt.’

In Een losse draad valt ook te lezen dat Jane Austen haar laatste dagen in Winchester doorbracht en er begraven ligt bij de kathedraal. Violet bezoekt het graf. ‘Ik houd van de schrijfster,’ vertelt Chevalier. ‘Ze is zo geestig en scherpzinnig in haar schijnbaar onschuldige verhalen over de liefde en het huwelijk. Ik zou mijn werk nooit met dat van haar durven te vergelijken, maar ik bewonder haar enorm.’ Toch voelt Violet zich op een bepaald moment net een personage uit de romans van de beroemde Engelse schrijfster en is het collega-auteur Louisa Young die Chevalier met haar Een losse draad de Jane Austen van de 21ste eeuw noemt.

Boekgegevens

Tracy Chevalier, Een losse draad, vertaling: Anke ten Doeschate, Uitgeverij Orlando, 334 pagina’s (€ 21,50)

Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2020.