Na de kunstacademie, het directeurschap bij een woningcorporatie en tussendoor wat radio- en schrijfwerk, besluit Martine Glaser zich in 2007 volledig op het schrijven te richten. Inmiddels heeft ze negen jeugdboeken op haar naam staan, waarvan haar meest recente titel Mij pak je niet het dichtst bij haar eigen ervaringen komt.
Door Ruth Janse
De vriendengroep uit Mij pak je niet vormt een complex gezelschap: Thomas is de directeurszoon van Big Tobacco, een internationaal tabaksbedrijf, Floor zal haar moeder binnenkort verliezen aan longkanker en Pip en Roy porren hun vrienden op om actie te ondernemen tegen de tabaksindustrie. Zij hebben de passie van hun vader, die fanatiek tegen roken is. Via YouTube maken ze jongeren ervan bewust dat de tabaksindustrie het op hen, de zogenaamde plaatsvervangers, heeft gemunt. Door de vele mensen die aan de gevolgen van roken overlijden, is de industrie hard op zoek naar een nieuwe generatie verslaafden.
Je dochter overleed aan longkanker toen ze vierenveertig was en liet twee kinderen van negen en elf achter. Moest je daarom dit boek schrijven?
‘Ja, want ik wil iedereen behoeden voor zoveel verdriet. Het hele ziekteproces is verschrikkelijk en gaat als een soort storm over je heen. In het begin voelden de herinneringen als een huid met wonden waar je nog niet aan kunt komen. Daarom heeft het ook twee jaar geduurd voordat ik aan het schrijven van dit boek kon beginnen. Voor de verwerking was het heel goed, want ik merkte dat ik veel herinneringen en gebeurtenissen had weggestopt. Het verdriet van een kind verliezen gaat nooit over. Je leert ermee leven, maar het gaat makkelijker als je je bewust bent van het rouwproces.’
De personages in Mij pak je niet hebben zelf nooit gerookt en zijn fel gekant tegen roken. Waarom koos je voor dit standpunt?
‘Het was een heel ander boek geworden als ze wel hadden gerookt, want dan had ik ook de worsteling om af te kicken moeten beschrijven. Je kunt niet zomaar stoppen, want van alle drugs is de sigaret het meest verslavend. Floors moeder zal overlijden aan de gevolgen van roken en Thomas is erg sportief, dus zij willen er weinig mee te maken hebben. Pip en Roy hebben een vader die heel erg anti-roken is. Hij heeft hen rijles en een auto beloofd en dat vinden zij de sigaretten niet waard.’
Het boek werd gepresenteerd in het Antoni van Leeuwenhoekziekenhuis, waarbij zo’n zestig middelbare scholieren aanwezig waren. Zie je jouw verhaal als alternatief voor de huidige voorlichting?
‘Een vermanende toon werkt niet en experimenteren hoort er een beetje bij. Belerend lesgeven over de gevaren van roken sluit minder op hun belevingswereld aan dan bijvoorbeeld een spannend boek. Ik heb een verhaal geschreven waarin jongeren zelf ontdekken wat de gevolgen van roken zijn en waarin ze besluiten dat ze zich niet als targets van de tabaksindustrie laten pakken. Er zit een hele marketingstrategie achter om jou zo ver te krijgen dat je gaat roken. Als je eenmaal begint, hebben ze je binnen. Het is vooral belangrijk om te benadrukken dat je zelf beslist of je de eerste sigaret aansteekt.’
Zijn jongeren wel enthousiast om uit zichzelf dit boek te lezen?
‘De recensies zijn tot nu toe zeer positief, dus dat lijkt me wel. Ik heb vooral geprobeerd een boeiende en spannende jeugdroman te schrijven. Maar het zou ook goed zijn om dit verhaal te lezen en op school met elkaar te bespreken. Niet alleen vanwege de methodes van de tabaksindustrie, maar ook omdat er in elke klas wel iemand zit die een familielid heeft verloren aan de gevolgen van roken. Vaak hebben deze kinderen heel dubbele gevoelens. Er is veel verdriet, maar ze kunnen ook kwaad zijn op hun overleden ouder: ʺHad het dan niet gedaan!ʺ Maar ik sluit me aan bij longarts Wanda de Kanter. Zij zegt dat we niet boos moeten zijn, omdat roken zó verslavend is dat mensen bijna niet kunnen stoppen.’
Sommige onderzoekers zeggen dat wijzen op de gevolgen weinig uitmaakt voor de keuze om wel of niet te gaan roken, maar dat het verzetten tegen sociale druk veel belangrijker is. Helpt dit boek om deze druk te weerstaan?
‘De sociale druk blijft, maar pubers moeten weten dat er echt op hen gejaagd wordt. Ik hoop dat hun natuurlijke neiging om zich niet te laten dwingen, meehelpt bij het verzet tegen de tabaksindustrie. Dat ze zeggen: ʺDenk maar niet dat je mij te pakken krijgt, juist omdat jullie er alles aan doen, trek ik hier de grens.ʺ’
Boekgegevens
Martine Glaser, Mij pak je niet, Uitgeverij Clavis, 219 pagina’s, ISBN: 9789044834659 (€ 16,95)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 1 april 2019.
