De Grote Atlas van de Belevingswereld is met meer dan 100.000 verkochte exemplaren een groot succes. Van auteur, grafisch ontwerper en cartograaf Jean Klare verschijnt nu Van A naar B (en weer terug). Met dit boek duiken we opnieuw in zijn fictieve kaartenwereld.
Dat De Grote Atlas van de Belevingswereld zo’n succes zou worden had Klare niet verwacht. ‘Mijn landkaarten zijn nooit de werkelijkheid, maar altijd een weergave waarin heel veel niet wordt gezegd. Juist de leegtes tussen de woorden geven de lezer een bepaalde vrijheid van denken. Ik vermoed dat mensen het leuk vinden dat mijn werk een beroep doet op hun verbeeldingskracht en denkspeelsheid.’
Zijn eigen passie voor cartografie ontstond al vroeg. ‘Als klein jongetje zat ik graag door de atlas van mijn ouders te bladeren. Twintig jaar geleden heb ik samen met de co-auteur van De Grote Atlas van de Belevingswereld en grafisch ontwerper Louise van Swaaij, vanuit een liefde voor kaarten en informatievormgeving een nieuwjaarskaart gemaakt. We wilden daarin niet een of twee goede wensen voor het nieuwe jaar verspreiden, maar vijftig. Dit idee is uitgewerkt in de vorm van een fictieve landkaart en hier zijn ongeveer tweehonderd exemplaren van rondgestuurd.’ Dit idee werd zo enthousiast onthaald, dat het duo regelmatig de vraag kreeg of ze extra exemplaren van de kaart hadden. ‘We kregen destijds de tip om een publicatie te maken in het vakblad van cartografen en daar is dit nieuwjaarskaartje in gepubliceerd. Een uitgever heeft dat voorbij zien komen en ons benaderd om het uit te geven.’
‘Gaandeweg merkte ik dat je eigenlijk alles in kaart kan brengen,’ vertelt Klare. De onderwerpen die centraal staan in Van A naar B (en weer terug) zijn dan ook erg divers. In het boek staan drie elementen centraal: het beginpunt, het eindpunt en de weg(en) hier naartoe. ‘Veel inspiratie haal ik uit mijn dagelijkse leven, neem bijvoorbeeld de kaart “van Geboorte naar Zelfstandigheid”, waarin het opgroeien centraal staat. Ik denk daarvoor na over hoe ik zelf groot ben geworden, maar kijk bijvoorbeeld ook naar de opvoeding van mijn eigen kinderen.’ Hetzelfde geldt voor onderwerpen als het verbreken van een relatie, het aangaan van iets nieuws of juist iets moeilijks ondernemen, onderwerpen die Klare in dit boek allemaal heeft vertaald naar een landkaart. ‘Deze elementaire menselijke onderwerpen wil ik laten terugkomen, omdat het voor iedereen herkenbaar is. Aan de andere kant zitten er ook kaarten van triviale onderwerpen in, zoals “van Kreukels naar Klaar (via Strijken)”, een kaart die ik simpelweg bedacht heb tijdens het strijken van een overhemd.’
Ondanks deze uiteenlopende onderwerpen is de werkwijze van de ontwerper altijd grotendeels dezelfde. ‘Ik ben begonnen met een lijst met onderwerpen, die ik elk heb uitgesplitst. Ik nam een blad papier en dacht na over welke vorm van een fictief land het beste bij een specifiek onderwerp past. Voor “van Avond naar Ochtend (en verder naar Morgen)” verbeelde ik mij bijvoorbeeld hoe de dagen in elkaar overgaan. Dat zie ik voor me als een soort vernauwing, als een landtong tussen twee grotere continenten, zoals de Beringstraat tussen Siberië en Alaska, waar ook de datumgrens loopt. Zodra ik weet welke vorm ik de kaart wil geven, plaats ik allerlei associaties die met dat thema te maken hebben op de kaart. Deze volgorde kneed ik uiteindelijk net zolang totdat het een goed verhaal is.’
Over de vraag hoe hij besluit wanneer een kaart af is, moet hij even nadenken. ‘Neem bijvoorbeeld “van Vrij naar Werk (via Leren)”. Deze kaart staat bijna helemaal vol, maar langzaam kom je op een punt dat er niets meer bij past. Dat is het moment waarop ik bepaal dat het af is.’ Omdat het om fictieve landkaarten gaat, heeft de ontwerper gelukkig alle vrijheid om naar eigen inzicht een stuk land erbij te verzinnen om dingen passend te maken. ‘Ik kan zo een rivier ombuigen als ik daar een plaatsnaam wil hebben staan.’
Ondanks het denkwerk dat in het maken van de kaarten zit, wordt Klare nog vaak verrast over waar mensen zijn creaties voor gebruiken. ‘Lezers vullen mijn werk vaak op hun eigen manier in en soms komen daar reacties uit voort die ik helemaal niet bedoeld had, maar die de lezer erin ziet. Regelmatig krijg ik berichten waarin mensen laten weten dat ze mijn boek bijvoorbeeld gebruiken als hulpmiddel bij traumatherapie voor kinderen of jongeren. Ik vind het echt geweldig dat mijn werk dat doel vindt en mensen er zo’n gereedschap van maken. Maar het allermooiste vind ik als mijn werk een geschenk wordt dat mensen aan elkaar geven.’
Boekgegevens
Jean Klare, Van A naar B (en weer terug), Uitgeverij De Harmonie, 112 pagina’s (€ 19,90)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 4 februari 2019.
