‘Schrijver Koos van Zomeren uit zich heel erg bewogen en De graanrepubliek van Frank Westerman vind ik een belangwekkend boek. Verder maken maar weinig auteurs zich druk over het landschap. Meer verwantschap zie ik met buitenlandse schrijvers. Gianni Celati, bijvoorbeeld, schreef Vertellers uit de Povlakte. Ook in de Franse literatuur speelt het landschap een grote rol. Zelf woon ik in een gehucht met zeven huisjes, midden in het land van George Sand.’
U bent het Nederlandse landschap ontvlucht?
‘Eerder heb ik het in Frankrijk teruggevonden. De Betuwe die ik kende als kind, ligt hier voor het oprapen. In mijn omgeving ligt vierduizend kilometer aan onverharde paadjes. Uren kan ik lopen, en soms kom ik een bever of een otter tegen.’
Welk incident dat uw schrijven heeft beïnvloed staat u bij?
‘Lang woonde ik op een oude boerderij in de Haarlemmermeerpolder. Hoofddorp rukte aan alle kanten op. De familie van mijn overbuurman woonde al generaties aan hetzelfde weggetje. Geschokt kwam hij op een dag naar me toe en zei: “Van Toorn, ik word een horeca…” Een wethouder had dat gemeld. Waarom die ambitie van bestuurders? Waarom op die soms enorme en onmenselijke schaal? Wie wordt er beter van?’
Uw roman De rivier uit 1999 gaat over iets vergelijkbaars…
‘De beroemde landschapsschilder Willem den Ouden schreef mij een brandbrief: “Het landschap wordt hier opgerooid!” Uit paniek voor het water waren er plotseling waanzinnige plannen voor een soort Atlantikwall, een dijkverzwaring. Het landschap was zijn biotoop en een enorm kunstenaarsprotest kwam op gang. De overheid bleek ieders en alle rechten te overschrijden. Voor de rechtbank mocht ik het belang van het landschap vertellen.’
Wat u ook doet in De rivier?
‘Het schrijven van De rivier was een geheugenonderzoek. Waar komt de bewogenheid met het landschap vandaan? De roman Stoom speelt in hetzelfde gebied en is volledig fictie. Aanleiding was de dood van mijn grootvader, die als spoorwegman onder zijn eigen locomotief kwam. Wanneer je het geheugen laat spreken, komt er sowieso een partij fictie uit voort waar je stil van wordt…’
Het grote landschapsboek, een keuze uit de stukken die Willem van Toorn de afgelopen vijftien jaar schreef over het landschap en onze omgang ermee, verschijnt in februari 2011 bij Uitgeverij Querido.
Willem van Toorn
Willem van Toorn (1935) is schrijver van verhalen, romans, poëzie en essays. Rode draad in zijn werk is de liefde voor het landschap ‘als prentenboek van ons geheugen’ en zijn zorgen dat dit wordt aangetast door ‘het dogma van de economische groei, het nieuwe terug-naar-de-natuur-denken en het ideaal van de massa-recreatie’.
