Is het erg om geen uitstraling te hebben? Volgens de moeder van de vrouwelijke hoofdpersoon in deze roman wel. Geen uitstraling hebben, dat is nog erger dan lelijk zijn, vindt zij. De dochter doet dan ook haar best om vooral wél een uitstraling te hebben.
Mensen zonder uitstraling vertelt het verhaal van een gewoon gezin: vader is psychiater, moeder is een actrice die betere tijden heeft gekend, samen hebben ze een dochter. Maar de moeder krijgt kanker en overlijdt. Vader en dochter blijven achter en proberen zo goed en kwaad als het kan samen een fijn leven te leiden. Dat levert gevoelige scènes op. Zoals wanneer de dochter haar vader aanschouwt als hij aan het eten is en ziet dat hij er eigenaardige eetgewoontes op nahoudt: ‘Hij is te veel alleen, dacht ik. Hij heeft een nieuwe vrouw nodig, misschien een leuke maatschappelijk werkster uit zijn inrichting. Dat waren opgewekte, praktische vrouwen.’
In Mensen zonder uitstraling gaan we afwisselend voor- en achteruit in de tijd. In sommige hoofdstukken leeft de moeder van de hoofdpersoon nog, in andere niet meer. We leren de hoofdpersoon kennen als jong meisje, als puber, als jonge vrouw en als moeder. In de verschillende fases van haar leven kijken we door haar ogen naar haar eigen leven en dat van haar ouders. Dat levert herkenning op bij de lezers: maken we in feite in grote lijnen niet allemaal dezelfde fases door tijdens ons leven? We lezen hoe de hoofdpersoon tegen haar moeder opkijkt, maar later juist ook hoe ze haar idealistische blik op haar moeder relativeert. Hoe ze zich soms ergert aan haar vader, maar het ook regelmatig met hem te doen heeft. En ook hoe ze probeert om zelf gelukkig te worden.
Waar je niet omheen kunt, is de staccatostijl van het boek. De hoofdstukken, zinnen en titels zijn kort. In het begin verrast die schrijfstijl en is hij aantrekkelijk en pakkend, maar na een tijdje kan hij ook gaan irriteren: het geheel doet wel erg kinderlijk aan. Te verklaren valt die compacte schrijfstijl zeker: Posthuma publiceert regelmatig korte verhalen in literaire tijdschriften en heeft in 2012 de A.L. Snijdersprijs voor zeer korte verhalen gewonnen. Waarschijnlijk werkt deze schrijfstijl goed voor kort prosa, maar is hij bij een volledige, zij het korte, roman, net too much. Toch is Mensen zonder uitstraling een gevoelig boek, een herkenbaar boek en een boeiend boek. En die schrijfstijl: tja, die moet je maar voor lief nemen.
Boekgegevens
Jente Posthuma, Mensen zonder uitstraling, Uitgeverij Atlas Contact, 176 pagina’s, ISBN 978 90 254 4414 3 (€ 19,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie september 2016
