Astrid Lindgren is vooral bekend als geestelijk moeder van Pippi Langkous. Weinig mensen weten echter dat de schrijfster zich in de oorlog met compleet andere teksten bezig hield: ze censureerde brieven voor de Zweedse Algemene Veiligheidsdienst. In Oorlogsdagboek 1939-1945 vertelt ze over haar ervaringen.
‘Ik wil schrijven voor een publiek dat wonderen schept. Kinderen scheppen wonderen als ze lezen,’ aldus Astrid Lindgren (1907 – 2002). De boeken van de Zweedse schrijfster worden gelezen in bijna 90 talen in 100 landen, waaronder Thai, Russisch, Arabisch en Slowaaks. Ze verkocht in totaal meer dan 100 miljoen exemplaren.
Lindgren heeft zich niet altijd alleen maar met kinderboeken bezig gehouden. Tijdens haar werk bij de Zweedse Algemene Veiligheidsdienst hield ze een dagboek bij, dat ons een uitzonderlijk beeld geeft van het leven in Europa in oorlogstijd. Verder biedt ze een kijkje in de keuken van de bekende schrijfster en haar dochter Karin, die ook het nawoord schreef. Deze schrijfsels zijn terug te lezen in Oorlogsdagboek 1939-1945. En dat is zeker de moeite waard.
Oorlogsdagboek is een tijdloos boek, want oorlog is van alle tijden. De parallel met de wereld van nu is dan ook snel getrokken: vluchtelingen die worden gewantrouwd, mensen die angst voelen en elkaar niet meer als medemensen zien. Lindgren heeft hier veel verdriet van en deelt dit in Oorlogsdagboek. En ze is zelf ook bang. Bang voor de Russen. Tegelijkertijd houdt ze zich bezig met de grote en kleinere zorgen van het dagelijks leven. Hoe bizar ook, het gezinsleven moet ook gewoon doorgaan.
Lindgren deelt vertrouwelijke en vaak schokkende informatie die ze gelezen heeft in de brieven die ze tijdens de oorlog moest censureren. Dit doet ze op haar bijzondere Pippi Langkous-manier: de ellende die ze meemaakt wordt op een vaak grappige en relativerende toon verteld, zonder de ernst van de situatie weg te wuiven. Je kunt de schrijfster die zij later wordt zelfs herkennen.
De Zweedse auteur vertelt hoe goed ze het in het neutrale Zweden hebben, vergeleken met de rest van Europa. ‘Ik voel me zo dankbaar dat ik het niet in woorden kan uitdrukken,’ benadrukt ze. Lindgren plakt krantenknipsels in en geeft de inhoud weer van enkele brieven die ze voor haar werk bij de brievencensuur gelezen heeft. Een exclusief, interessant en verrassend genuanceerd verslag van een roerige tijd.
Ooit las ik in een interview met de schrijfster waarin ze aangaf dat ze het belangrijk vond dat kinderen moeten weten over verdriet, kwaad en dood. Oorlogsdagboek is een mooi en integer boek dat de lezer oprecht helpt om die moeilijke termen te begrijpen.
Boekgegevens
Astrid Lindgren, Oorlogsdagboek 1939-1945, vertaling: Janny Middelbeek-Oortgiesen, Uitgeverij Ploegsma, ISBN 978 90 216 7502 2 (€ 24,99)
Deze recensie verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2016
