‘Soren Kierkegaard schreef dat er maar een manier is om onze doodsangst te bedwingen: die vrees recht in de ogen te kijken en de dood zelfverzekerd te aanvaarden. Te ‘internaliseren’, noemde hij dat, onderdeel van het innerlijk te maken. De dood, dat ben ik zelf.’
Een hoogleraar, Siem, en zijn vrouw Margot wandelen door de Zweedse, besneeuwde bergen. De man komt tijdens een tragisch ongeluk om het leven. Zijn vriendengroep houdt een wake voor hem. Siem maakt tijdens en na zijn dood echter alles bewust mee. Het levert overdenkingen over het sterven op (‘Het ligt in de natuurlijke orde der dingen dat zoons hun vader ooit zien liggen in de omstandigheden
waarin ik nu verkeer.’) en waarnemingen (‘Het deksel ging dicht en ging pas weer open in een klinisch ogende ruimte, waar mijn lichaam werd gewassen door een Hindoestaanse vrouw die ik niet kende.’) Hij ziet hoe zijn vrienden rouwen en afscheid nemen. ‘Yo soy
yo y mi circunstancia’, ‘Ik ben ik en mijn omstandigheden’: een mens is ten dele datgene wat hem overkomt. Wrang, voor iemand die dood is en stil moet toezien wat hem overkomt terwijl hij nu niet eens meer is dan hetgeen hem overkomt.
[quote]Zwart en wit zijn juist effectief ingezet, om scherpe overgangen te benadrukken of om de rouw om Siem te accentueren.[/quote]
Meulendijks’ vormgeving doet bijna schetsmatig aan, met sobere kleurvlakken en neutrale kleuren. Maar zwart en wit zijn juist effectief ingezet, om scherpe overgangen te benadrukken of om de rouw om Siem te accentueren. Dat zwart-witspel is het meest opvallende beeldelement. Zo is Siems val weergegeven op een volledig zwarte pagina, maar vlak daarna hangt Margot huilend over de dode Siem heen gebogen, klein weergegeven op een schreeuwend witte pagina. Dat heeft niet zozeer met de sneeuw te maken, dat is effectief en overtuigend drama.
En dan komt de uitvaart naderbij, en de crematie. Siem neemt dan wel alles waar, hij voelt niets meer. Geen kou, en dus ook geen hitte. Niettemin ziet hij de oven, de vlammen, het vuur, dreigend op zich af komen. ‘Ik kijk het vuur recht in de ogen, precies zoals Kierkegaard het de wereld probeerde te leren. De vlammen bereiken mijn lichaam. De vlammen bereiken de tatoeage op mijn borst. Vraag aan een man die wacht op het vuur hoe het met hem gaat. De wereld vibreert.’
Boekgegevens
Ronald Giphart, Nanne Meulendijks, De wake, Uitgeverij Podium, ISBN 978 90 575 9595 0 (€ 22,50)
