Nederlandse fans van de Japanse schrijver Haruki Murakami werden snel uit hun lijden verlost bij de verschijning van zijn nieuwste roman. Van alle westerse lezers konden wij namelijk als eerste De moord op Commendatore lezen. De Boekenkrant sprak met vertaler Elbrich Fennema, die zich samen met haar collega Luk van Haute aan deze marathon waagde.
Bij binnenkomst in haar huis, laat de vertaalster het Japanse origineel van De Moord op Commendatore zien. Het is vreemd om te beseffen dat dit ondoordringbare, verticale schrift inderdaad hetzelfde verhaal vertelt als de Nederlandse vertaling die nu in de boekwinkel ligt.
Deze nieuwe roman draait om een kunstenaar met een painter’s block. Nadat zijn vrouw onverwacht een scheiding aanvraagt, gaat de schilder op een verlaten berg wonen. Daar krijgt hij te maken met de eigenaardige geschiedenis van de vorige bewoner, een mysterieuze buurman, en vele bovennatuurlijke verschijnselen.
Je was een van de eerste Nederlanders die De moord op Commendatore las. Wat was je eerste indruk?
‘Wat me vooral opviel is dat we weer in een voor Murakami kenmerkend universum zijn, een wereld met eigen wetten, waarin iets wonderbaarlijks gebeurt. Elementen als eenzaamheid, of de manier waarop personages beschreven waren, voelden meteen vertrouwd. De twee voorgaande boeken leken een soort tussendoortjes, terwijl De moord op Commendatore weer een eigen wereld om in te verdwalen introduceert.’
Je vertaalde de roman samen met een collega, Luk van Haute. Hoe ging die samenwerking?
‘Ik vond het geweldig om zo’n vakbroeder te hebben. Je kunt een Japans karakter namelijk heel makkelijk verkeerd lezen; er zijn er 1850 en heel veel lijken op elkaar. Het voelde nu een beetje als samen een gletsjer oversteken: het blijft moeilijk, maar we hadden in ieder geval steun aan elkaar. Dat was vooral van belang omdat wij de eersten waren die het boek vertaalden vanuit het Japans. Er was geen enkele vertaler die de gletsjer al overgestoken was.’
Wat is – vanuit jouw perspectief als vertaler – typisch voor Murakami’s stijl?
‘Ik vind het mooi dat hij schrijverswetten aan zijn laars lapt. Aan het begin van dit verhaal, geeft hij bijvoorbeeld al weg dat de hoofdpersoon en zijn vrouw uiteindelijk weer bij elkaar komen. En ook in zijn bekendste roman, Norwegian Wood, doet hij zoiets. Eigenlijk geeft hij meteen aan: dit is geen pageturner waarbij in het laatste hoofdstuk alle losse eindjes aan elkaar worden geknoopt.
‘Ook wat betreft metaforen weet hij je vaak te verrassen: de ene keer is het beeld zo plat als een dubbeltje, en de andere keer ontzettend origineel en treffend. Verder is het opvallend dat Murakami’s hoofdpersonen aan de ene kant heel nuchter en understated zijn, maar toch heel heldhaftige dingen doen. Ik vind het fascinerend dat hij dat aandurft en zo vertrouwt op zijn gevoel voor timing. Als vertaler is dat heel interessant om te zien.’
In deze roman zitten weer veel bovennatuurlijke elementen, die desondanks geloofwaardig blijven. Hoe komt dat volgens jou?
‘Murakami geeft je steeds net genoeg informatie om verder te kunnen. Bijvoorbeeld in de proloog, waarin een portret wordt gemaakt van een man zonder gezicht. Dat klinkt een beetje vaag, maar aan het einde staat dat er een waas hangt op de plek van het gezicht. Ik hoorde meerdere mensen zeggen dat die typering precies op tijd kwam; daardoor zagen ze dat vreemde beeld toch voor zich. Murakami geeft de lezer dus net genoeg informatie om een eigen, persoonlijke interpretatie te maken. Het is net alsof hij op meerdere plekken puzzelstukjes legt, maar er zijn heel veel manieren om die met elkaar te verbinden. En dat maakt De moord op Commendatore zo’n gastvrij boek.’
Murakami’s boeken bevatten veel westerse, culturele elementen. Maakt dat van hem een ‘westerse schrijver’?
‘In zijn boeken wordt inderdaad spaghetti gegeten en geluisterd naar westerse jazz en opera’s. Daarom zou hij dan een westerse auteur zijn, alsof hij eigenlijk over sushi en geisha’s moet schrijven. Al die westerse dingen zijn voor de Japanners heel normaal en zeggen niet zo veel over Murakami’s oriëntatie. Ik bedoel, The Beatles zijn de soundtrack van zijn jeugd, zoals het ook de soundtrack van mijn jeugdjaren is.’
Is Murakami in die zin ‘Japanser’ dan we denken, of niet?
‘Door een boek van Murakami zul je niet leren hoe Japan in elkaar steekt. Er zitten ontzettend veel eigenheimers in zijn romans, terwijl Japanners eigenlijk heel weinig keuzevrijheden hebben. Hun leven draait vooral om presteren: om het krijgen van een goede opleiding, een goede baan en huwelijkspartner. Murakami’s personages kiezen juist hun eigen pad. Dus ik vind hem in die zin gewoon een wereldauteur.’
Beeld: Gasper Tringale
Boekgegevens
- Haruki Murakami, De moord op Commendatore. Deel 1: Een Idea verschijnt, vertaling: Elbrich Fennema en Luk van Haute, Uitgeverij Atlas Contact, 480 pagina’s (€ 29,99)
- Haruki Murakami, De moord op Commendatore. Deel 2: Metaforen verschuiven, Elbrich Fennema en Luk van Haute, Uitgeverij Atlas Contact, 536 pagina’s (€ 29,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie februari 2018
