De talentvolle Vlaamse schrijfster Saskia de Coster publiceerde deze maand Wij en ik. Een relatief dikke roman die haar vertrouwde thematiek combineert met een eigentijdse trend. Haar auteursfoto’s (de blik op stille-waters-diepe-gronden) hebben een onheilspellend karakter. Wat heeft De Coster ons te vertellen?
Saskia de Coster is aandacht. Wanneer ze een boek publiceert, is dat groot nieuws in literair Belgie. Maar ook haar columns zorgen voor aandacht. Ooit werd haar de wacht aangezegd omdat ze een brief had ingestuurd naar een krant onder de naam van een bekende politicus. Deze was daar vanzelfsprekend niet van gediend. De rel resulteerde in het per direct schrappen van de column van De Coster bij de Standaard.
[quote]Saskia de Coster is aandacht. Wanneer ze een boek publiceert, is dat groot nieuws in literair Belgie.[/quote]
Saskia de Coster is mogelijk Vlaanderens enige echte vrouwelijke enfant terrible. Ze schrijft in een stijl die continu gespannen is, gespierd, beeldrijk en genadeloos effectief. Haar romans spijkeren mensen vast in hun sociale ongemak. Oppervlakkig lijkt dat een cynische wereld op te roepen. Zo is haar korte roman Held een duel tussen een schoolmeisje en een klasgenoot, consequent ‘misbaksel’ genoemd. ‘Dankzij het misbaksel ontdekte ik een gevoel in mezelf waarvan ik niet wist dat mensen het in zich hadden. Een haat van een duizelingwekkende diepte werd aangeboord.’ Dit leidt tot een complexe verstandhouding van walging, haat, obsessie en wat je een Stockholmsyndroom kunt noemen. Het is geen cynisme: De Coster onderzoekt wat zich diep in de menselijke ziel afspeelt wanneer we ons geconfronteerd zien met iets dat ons lijkt te bedreigen – zelfs al is het een klasgenootje dat je zonder veel moeite kunt mijden. Held gaat niet over het ontkennen van hogere bedoelingen van de medemens, Held gaat over de kwetsbaarheid van het ego. Al in De Costers debuutroman kwam dit thema aan de orde. De hoofdpersonages Charlotte en Atlantis, twee compleet verschillende mensen met hun worstelingen, vormen tegen wil en dank een duo in hun strijd tegen een streng overheidsregime. Die straft hen door hen op een schip te zetten dat nooit meer aan zal meren in een haven. Voor altijd zwerven over zee en geen levende ziel die hen zal redden. Ook in dit boek zijn twee kwetsbare ego’s onvermijdelijk tot elkaar verdoemd en onderzoekt De Coster wat de onmogelijkheid om aan een kwelling te ontsnappen met een kwetsbaar mens doet.
[quote]Wij en ik is een krachtige roman die twee grote thema’s op een eigenzinnige manier uitwerkt in een meesterlijke stijl.[/quote]
Wij en ik is met bijna 400 pagina’s het dikste boek van De Coster en, in tegenstelling tot veel van haar andere boeken, aan het Vlaamse gebonden. Hierin komt het leven van Mieke Vandersanden en haar familie aan bod. De onzekerheid van een man die zich verliest in zijn carrière en een dochter die overnieuwsgierig is naar het leven buiten de voordeur kocht Mieke jaren geleden af met haar obsessie voor tapijten. ‘Een huis zonder tapijten met flosjes was voor Mieke geen optie. Mieke kocht dure Perzische tapijten bij de vleet in de maanden na de geboorte en ze kamde zich een ongeluk.’ Het kammen lijkt haar geen rust te geven. Het houdt haar handen bezig terwijl haar hoofd zich obsessief zorgen blijft maken. ‘Al kammend overloopt Mieke alle stekelige gedachten aan wat er tijdens een wandeling van twee kilometer met een tienjarig kind fout kan lopen.’
Behalve De Costers ‘eigen’ thema, waarvan het kwetsbare ego van Mieke Vandersanden nu de spreekbuis is, gaat Wij en ik over het gezin in de eenentwintigste eeuw. Voorheen was dit altijd een plek waarin de verhoudingen duidelijk waren en de gezinsleden een jarenlange intensieve en soms beklemmende band met elkaar hadden – voer voor benauwende romans als De Avonden (Reve). De laatste decennia lijkt een tegenovergestelde trend zichtbaar: het gezin is een verzameling individuen die het soms maar moeilijk met elkaar volhouden. De emotionele banden worden opgerekt, gezinnen zijn niet hecht meer maar van elkaar vervreemde ego’s – denk aan Mystiek lichaam (Kelledonk) en Tirza (Grunberg). Ook De Costers boek schaart zich bij deze groep. Wij en ik is een krachtige roman die twee grote thema’s op een eigenzinnige manier uitwerkt in een meesterlijke stijl.
Boekgegevens
Saskia de Coster, Wij en ik, Uitgeverij Prometheus, ISBN 978 90 446 2346 8 (€ 19,95)
Dit artikel is eerder verschenen in de Boekenkrant editie van april 2013.
