Enige tijd geleden waren vertalers Hilde Pach en Martin de Haan te gast in de Antoniebreestraat te Amsterdam, bij het Cultureel en literair centrum, ‘Huis de Pinto’. Dit schitterende pand uit het begin van de zeventiende eeuw stond in de jaren ’70 van de vorige eeuw op de nominatie om gesloopt te worden. De Wibautstraat zou worden doorgetrokken naar het Centraal Station en daarvoor moest de Nieuwmarktbuurt tegen de vlakte. Door een wezenlijke verandering in het denken over stedenbouw en ruimtelijke ordening is ‘Huis de Pinto’ dat lot bespaard gebleven. Samen met de Zuiderkerk en Het Rembrandthuis staat het nu als een parel tussen de nieuwbouw in de buurt. Terwijl ik luisterde naar wat Martin de Haan en Hilde Pach vertelden over hun werk, realiseerde ik me dat veranderingen in denken alleen kunnen plaatsvinden door een uitwisseling van ideeën. Ineens zag ik een verband tussen hun vertaalwerk en het feit dat ‘Huis de Pinto’ nog altijd overeind staat.
Een boekhandelaar, leraar, recensent of de presentator van een talkshow kunnen stuk voor stuk overtuigende ambassadeurs zijn voor het boek en zijn auteur, of in bredere zin voor de literatuur, maar een vertaler doet méér dan dat: hij geeft inzichten en ideeën door. Door op de meest adequate wijze teksten over te brengen naar een andere taal heeft de vertaler zijn bijzondere plek in de literaire wereld verdiend. Zonder zijn arbeid zou ieder literair werk niet verder reiken dan tot de taalgrens van het gebied waarin het ontstaan is. Begrippen als ‘de Russische bibliotheek’, de ‘Great American novel’, of de ‘Europese literatuur’ zouden zonder vertalers niet bestaan. Dankzij Hilde Pach en Martin de Haan bijvoorbeeld hebben de boeken van Amos Oz en Michel Houellebecq in ons land hun lezers gevonden. Beiden konden de grote vertaalprijzen die ons land rijk is op hun naam schrijven, en toch realiseren veel lezers zich niet dat ze de teksten van Amos Oz en Michel Houellebecq eigenlijk lezen via de woorden van hun vertalers. In zijn essaybundel Aan de rand van de wereld: Michel Houellebecq gaat de Haan in op de vragen die de Franse schrijver steeds weer oproept. Ook daardoor draagt hij bij aan een uitwisseling van ideeën en interpretaties. Wat voor Hilde Pach en Martin de Haan geldt, geldt beslist voor het werk van alle vertalers. In de zaal waar de literaire avond georganiseerd werd, zijn er fraaie plafondschilderingen tussen de balken te zien en decoreren kleurrijke boekenkasten de muren van de ruilbibliotheek. Ze zouden een stuk leger zijn zonder het werk van onze vertalers.
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie januari 2020.
