Het is een wijdverbreid misverstand dat de tekst die de Boekenweekauteur gevraagd wordt te schrijven, iets te maken zou moeten hebben met het thema van dat jaar.
Jan Siebelink – schrijver van het Boekenweekgeschenk 2019 – hoeft niets over het thema van de week te melden. Hij is geheel vrij in de keuzes die hij zal maken om tot een mooie, korte roman te komen. Bij het essay ligt dat anders. Voor Murat Isik is het thema van zijn te schrijven essay vooraf volkomen duidelijk. Op de site van de CPNB vond ik deze tekst: ‘Het thema van de 84ste Boekenweek, die van zaterdag 10 t/m zondag 18 maart 2018 plaatsvond, is “De moeder de vrouw.”’ Het onderwerp klopt, de data en het jaar kloppen niet. Het mag duidelijk zijn dat men bij de CPNB (Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek) een beetje in de war is. Dat komt waarschijnlijk door de golf aan kritiek die de stichting over zich heen heeft gekregen, vanwege het gekozen thema en het geslacht van de uitverkoren auteurs. Er is zelfs een oproep gedaan tot een boycot. Dit alles roept de vraag op hoe de keuze voor een bepaalde auteur eigenlijk tot stand komt. Daar lijkt het in de huidige discussie niet over te gaan. Een klein groepje mensen uit de literaire wereld heeft er iets mee te maken, maar wie zijn zij en wat is precies hun functie in het keuzeproces? Ik zou het niet weten. Op een avond in het voorjaar van 2009 liep ik op de Keizersgracht, toen iemand me riep. Het was Henk Kraaima, toenmalig directeur van de CPNB. ‘Kun je morgenochtend even bij me op kantoor komen?’ vroeg hij. ‘Ik wil graag iets met je bespreken.’
In 2002 kwam de schrijver van het Boekenweekgeschenk uit de stal van De Arbeiderspers (De IJsdragers, Anna Enquist), en in 2006 gebeurde dat opnieuw (De grote wereld, Arthur Japin). Nu waren we nogmaals aan de beurt (Duel, Joost Zwagerman). In geen van deze drie voorbeelden had ik de keuze kunnen voorspellen en ook in andere jaren ben ik vaak verrast geweest, zowel in positieve als in negatieve zin. Uit gesprekken met uitgevers, redacteuren en schrijvers uit het buitenland is me duidelijk geworden dat daar met bewondering en jaloersheid gekeken wordt naar de Nederlandse Boekenweek. De oplage van het geschenk van zo’n 650.000 exemplaren doet de wenkbrauwen fronsen. ‘Zoiets is bij ons ondenkbaar,’ zeggen ze dan. Laat er vooral discussie zijn over thema’s, teksten, of keuzes van auteurs, maar laten we het kind niet met het badwater weggooien. De Boekenweek is een geschenk voor lezers, schrijvers, uitgevers en boekhandelaren. Verpak het in het mooiste cadeaupapier dat je kunt vinden.
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juli 2018
