Onlangs werd ik betrokken bij een conversatie waarin lezers heel duidelijk in twee soorten werden verdeeld. Tot de eerste soort behoren de – zo werden ze althans beschreven – boekenfetisjisten; zij niet kunnen verdragen dat het boek als een voorwerp wordt behandeld. De tweede soort bestaat uit boekenliefhebbers die van ganser harte wensen dat een boek er, liefst zo veel mogelijk, gebruikt uitziet. Beide soorten begrijpen elkaar niet.
Integendeel.
Van wat voor de een vreugde oplevert, krijgt de ander buikpijn en nog veel meer. Ik denk dat de twee soorten, als puntje ooit bij paaltje komt, met elkaar op de vuist zouden gaan. Fetisjisten krijgen het benauwd als de rug van een boek een vouw vertoont. Van een ezelsoor beginnen ze te krijsen. Treffen ze in een boek een stuk teennagel aan, een haar, of een ander onderdeel van een lichaam in gebruik, dan veren ze tegen het plafond van boze verontwaardiging. Je vernedert een boek – het werk, de auteur, de kunst – door het te bepotelen, en er sporen in achter te laten. Als je een boek leest, moet je dat doen op een manier die het, na lectuur, zo ongelezen mogelijk weer achterlaat. Een kaft verdraagt geen vieze handen. Lezen in bad is heiligschennis. Wie een boek op de achterbank van de auto in de zon laat bakken, verdient een lijfstraf.
De andere soort geniet van het tegendeel. Leden van deze sekte vouwen de hoeken van de bladzijden om, en vinden het een belediging als een werk er ongehavend – en dus ongelezen – uitziet. Hoe meer tekenen van gebruik, hoe groter de opwinding. De leden van deze soort maken aantekeningen. Bij de eerste lectuur doen ze dat in blauwe inkt. Bij de twee lectuur kiezen ze voor een andere kleur. Hebben ze geen pen of potlood bij de hand, dan krassen ze met de nagel in de blanke marge: kan de balpen nadien nog zijn functie vervullen. En bij elke lectuur staan ze versteld van de passages die ze de vorige keer hebben aangestipt. Ze lezen door de aangestreepte woorden ook hun eigen geschiedenis weer. Dat kan gênant zijn. Wie verliefd is, leest Madame Bovary anders dan wie bedrogen wordt.
Ik hoef u niet te zeggen dat een blik op een boekenkast volstaat om te bepalen tot welke soort zijn eigenaar behoort.
Ik hoef u ook niet te zeggen tot welke soort ik behoor.
Margot Vanderstraeten
