‘En, is zijn boek nou echt zo scandaleus?’ Een uur voor de Franse auteur Michel Houellebecq het zaterdagavondprogramma van City2Cities 2015 inluidt, gonst zijn naam al rond in de wachtende menigte voor het postkantoor op de Neude.
Houellebecq is de hoofdgast van het literaire festival, dat jaarlijks wordt georganiseerd rondom het thema ‘de stad’. Dit jaar staan Krakau en Parijs centraal, maar het programma op zaterdagavond 16 mei draait vooral om de Franse hoofdstad. Hoofdgast Houellebecq spreekt met zijn vertaler Martin de Haan over zijn nieuwe boek, Onderworpen. Voor deze roman koos de auteur opnieuw een controversieel thema. Het verhaal speelt zich af in het Frankrijk van 2022. Bij de presidentverkiezingen kiest het land voor het eerst in de geschiedenis voor een islamitische president.
De grote hal van het voormalige postkantoor zit stampvol als Houellebecq even na half acht het podium betreedt in gezelschap van vertaler Martin de Haan. Hoewel het postkantoor ongetwijfeld een rookvrije zone is, steekt de Franse auteur de ene na de andere sigaret op. Hij heeft zijn jas nog aan, alsof hij elk moment weer kan vertrekken, en geeft mompelend antwoord op de vragen die De Haan hem stelt.
Het gesprek verloopt wat rommelig, omdat De Haan de Franse antwoorden van Houellebecq steeds naar het Nederlands moet vertalen, terwijl de auteur zelf rustig blijft doorpraten. Toch weet hij de zaal wel te boeien met zijn nonchalante maar gevatte opmerkingen. Houellebecq wijst naar de spreuk die de muur boven hem siert: Je maintiendrai – ik zal handhaven. Het is een mooie, krachtige uitspraak, vindt de auteur.
Houellebecq doet geen moeite om de intenties die hij met Onderworpen heeft te verhullen. ‘Het is een aanval op het Westen’, zegt hij. ‘Een geslaagde aanval’, voegt hij er droogjes aan toe, verwijzend naar de ophef rondom de verschijning van zijn boek, die samenviel met de aanslag op het Franse blad Charlie Hebdo. En: ‘Het boek gaat over de angsten en verlangens die in deze tijd leven.’ Een vrouw uit het publiek haakt hierop in en vraagt waarom Houellebecq zijn verhaal in zo’n nabije toekomst heeft gesitueerd. Denkt hij dat de gebeurtenissen uit het boek al in 2022 werkelijkheid zullen worden? ‘Nee’, legt de auteur uit, ‘ik ga in het boek een contract aan met de lezer, en ga ervan uit dat die begrijpt dat deze situatie fictief is. Maar het plaatsen van het verhaal in de nabije toekomst zorgt ervoor dat de angst bij de lezer wordt aangewakkerd.’
Filter Vertaalprijs
Naast de roman van Houellebecq worden deze avond ook de kanshebbers voor de Filter Vertaalprijs geïntroduceerd. De winnaar ontvangt een geldprijs van tienduizend euro. Een voor een worden de zes genomineerde schrijvers aan het publiek voorgesteld. Als eerst is het de beurt aan Anneke Alderlieste. Zij vertaalde De Thibaults van de Franse auteur Roger Martin du Gard. Ze leest een stukje voor en vertelt over de knappe manier waarop de auteur de scènes heeft geconstrueerd. ‘Het zijn een soort kleine portretjes, waarin heel veel tussen de regels door duidelijk wordt door gebaren en beschrijvingen.’
Na Alderlieste volgt de Vlaamse Luk van Haute, die voor Liefdesdood in Kamara een bloemlezing met Japanse verhalen samenstelde. Hij leest twee korte fragmenten voor uit de bundel: het ene vol natuur- en sfeerbeschrijvingen, het andere vol absurde humor. Zo wil Van Haute laten zien dat Japanse literatuur veel breder en veelzijdiger is dan bijvoorbeeld alleen Murakami.
De andere vier genomineerden zijn Gerard Cruys met Venushaar van Michail Sjisjkin, Josephine Rijnaarts met Rummelplatz (Kermis) van Werner Bräunig, Jan Pieter van der Sterre met Analogie, de kern van ons denken van Douglas Hofstadter & Emmanuel Sander en Ira Wilhelm met Der Himmel meines Großvaters, haar vertaling in het Duits van Stefan Hertmans Oorlog en terpentijn. Tijd om de interviews met deze vier genomineerden te beluisteren is er echter niet, want een zaal verderop is alweer een ander interessant gesprek begonnen: Philip Freriks interviewt Jan Siebelink over zijn roman De blauwe nacht.
Bom
De blauwe nacht speelt zich af in het Parijs van de jaren zestig, de tijd van de oas, de rechts-extremistische terreurorganisatie die met bomaanslagen strijd voert tegen de afscheiding van Algerije. De titel De blauwe nacht verwijst naar het blauwe licht dat de bommen verspreidden tijdens hun ontploffing, legt Siebelink uit. Hij leest een passage uit zijn roman voor waarin de hoofdpersoon beschrijft hoe een terras waar hij ’s ochtends nog rustig koffie zat te drinken een aantal uur later opeens kan zijn weggevaagd door een ontploffende bom.
Ondertussen is de uitslag van de Filter Vertaalprijs bekendgemaakt: Luk van Haute wint met Liefdesdood in Kamara. Zo eindigt deze Franse avond onverwachts met een Japans tintje, en ‘een reis door een literatuur en een cultuur die ver van ons afstaat, die we minder kennen dan zou moeten’, aldus de jury. Wij opperen alvast een interessante themastad voor volgend jaar: Tokyo!
Foto Michel Houellebecq & foto Jan Siebelink: Michael Kooren
