Laat ze maar denken dat je als schrijver geboren bent, het nieuwe boek van Man Booker Prize-winnaar DBC Pierre, is een eigenwijze mix van autobiografie, essay en schrijfgids. Onmisbaar voor iedereen met een liefde voor het geschreven woord.
Structuur is toegeven dat we willen dat iemand het werk leest – het begrijpt zoals wij het begrepen, en ervan geniet. Woest door een eerste versie razen was voor onszelf; structuur is voor hen, en hoe overtuigender we die toepassen, hoe meer zij de uitnodiging voor onze gekte zullen vertrouwen. Het duurde even voordat ik de technieken erachter doorhad. Ik moest me neerleggen bij het fysieke handwerk en toegeven dat ik vanuit het niets begon. Al mijn hang-ups konden worden ingezet bij dit programma. En dat gebeurde, en algauw vond ik dit een fantastische fase omdat alles in snel tempo verbeterde. Letterlijk voor mijn ogen: de spanning groeide doordat ik hoofdstukken niet hier maar daar liet eindigen, zinnen werden sterk door woorden te schrappen, bladzijden trokken strak doordat saaie alinea’s wegvielen. Ik focuste op betekenis en voortgang, alles moest het verhaal opstuwen, anders moest het eruit. Als ik even stilhield voor poëzie, reflectie of dromen, moesten ze inspireren of onthullen of doormarcheren. Ik kopieerde elk hoofdstuk in een eigen document om er afzonderlijk aan te werken, het op te trekken tot het niveau van het beste dat ik tot dan toe had; of als het boek ook zonder kon, liet ik het weg. Als ze elk een soepel geheel vormden dat op eigen benen stond, zijn eigen kleine doelstelling meldde aan het begin, en naar zijn eigen haakje leidde aan het eind, voegde ik het weer toe aan het manuscript.
Een onopzettelijk voordeel dat ik mezelf had gegeven kwam voort uit het gebruik van een bijnaam op het titelblad. Ik had voor vrienden jarenlang de bijnaam Pierre, en zette die automatisch op het manuscript. Toen ontdekte ik dat het een schakelaar was die een niveau van verlegenheid uitzette en het werk afstand gaf, alsof het van iemand anders was. Als mijn achternaam er had gestaan, was ik misschien in psychologische knopen verstrikt geraakt over de kwaliteit van de tekst. Ik weet dat het simpel klinkt, maar het kan frustrerend zijn. Als je eerste versie compleet is en klaar om te verbeteren, raad ik je aan om in de header James Joyce te zetten; dan is het zijn werk en kun je het aan flarden scheuren. […]
Loop het dan nog een keer door, en nog een keer, scheer over het oppervlak. Als je er snel en licht overheen gaat, speelt het zijn ritme als een pianola en blijven je ogen hangen aan zinnen die knarsen. Verander ze, ga een bladzij terug en begin weer te scheren. Als een zin of woord na drie rondes nog steeds knarst, haal het kreng er dan uit of verander het in een simpelere opmerking: ‘Hoe hard we het ook probeerden, de deur bleef potdicht’ in ‘De deur gaf niet mee’. En verder maar weer. Dit deel van het werk gaat om beslissingen, blijf niet zitten piekeren. Neem ze als een soldaat, en bij twijfel: schrappen. Tegen de tijd dat je twintig keer over het werk bent gescheerd en je het bij elke doorloop soepeler en beter hebt gemaakt, zul je merken dat alleen dezelfde drie of vier dingen elke keer blijven knarsen. Elke keer verander je ze, en verander je ze weer terug. Als je oog bleef haken aan ‘hoewel’, heb je het veranderd in ‘terwijl’, en bij de volgende ronde weer terugveranderd in ‘hoewel’, en dan weer in ‘terwijl’, en weer in ‘hoewel’.
Als alleen die kleine knoopjes over zijn gebleven, is je werk af.
Boekgegevens
DBC Pierre, Laat ze maar denken dat je als schrijver geboren bent, Uitgeverij Podium, 304 pagina’s, ISBN 978 90 575 9806 7 (€ 22,50)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie november 2016
