De ijsvogel is een redelijk zeldzame, prachtig gekleurde visjesjager. Vanuit de Griekse mythologie vliegt een andere ijsvogel onze wereld binnen: de vogel als symbool van stilte, geluk en trouw.
Zittend op een tak boven stromend water speurt de ijsvogel in het heldere water naar zijn visjes. In een vloeiende beweging duikt hij in het water, grijpt zijn prooi en vliegt uit het water op naar zijn tak. Een korte, doelgerichte vlucht. Vogels vliegen vaak heel verschillend en hebben vaak een karakteristieke vlucht. Sterker nog, je kunt de vogel dan al herkennen aan zijn vlucht. De vinkenvlucht is golvend en de vlucht van de hop lijkt op onregelmatig fladderen, vaak vlak boven de grond. Over de ijsvogelvlucht is eigenlijk weinig anders te vertellen dan dat hij als een blauwe schicht in een rechte lijn van A naar B vliegt. Het vliegen krijgt hier in het verhaal zijn plek omdat deze vogelkunst een rol speelt in veel verhalen over vogels in de Oudheid. Het vliegen van vogels spreekt al van het begin der tijden tot de verbeelding van mensen. Het intrigeert ons. Waar vliegen ze heen, en hoe doen ze dat, dat vliegen?
Die eerste vraag stelt de Deense koningin zich in de roman Het bezoek van de lijfarts van Per Olov Enquist. Zij is verbannen naar een slot aan de Sont, omdat de ‘verlichte’ wereld van de Deense revolutie waaraan zij deel heeft genomen, is ingestort. Ze zit voor het raam en kijkt uit over de Sont. En dan schrijft Enquist: ‘Maar ze miste de vogels. Ze had in de tijd voor Struensee (de verlichte lijfarts van de koning, WH) geleerd om van hen te houden als ze op de oever stond en zag hoe ze “in hun dromen verzonken” – dat was de uitdrukking die ze later gebruikt had toen ze het aan Struensee vertelde – en hoe ze dan soms opstegen en in de laaghangende mist verdwenen. Dat de vogels droomden was heel belangrijk geworden: dat ze geheimen hadden en droomden en konden liefhebben, zoals bomen konden liefhebben en dat de vogels “verwachtingen hadden” en hoop koesterden en dan opeens opstegen en met hun vleugeltoppen het kwikzilvergrijze oppervlak ranselden en ergens heen verdwenen. Ergens heen, naar een ander leven.’
Boekgegevens
Willem Hendrik Gispen, Het geluk van de ijsvogel, Uitgeverij Pharos, 164 pagina’s, ISBN 978 90 793 9946 8, (€ 16,90)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie augustus 2016
