Neurowetenschappers Van der Helden en Bekkering schetsen in De lerende mens op toegankelijke en vaak vermakelijke wijze belangrijke inzichten ten aanzien van de lerende mens.
Stel je de volgende situatie voor. Na een dagje aan het strand neem je je nichtje van anderhalf jaar mee naar de ijsboer. ‘Wil jij soms een lekker ijsje?’ Dat wil je nichtje wel, en het smaakt haar prima. Als jij de eerste bent die je nichtje een ijsje aanbiedt, dan heeft zij op dat moment geleerd het woord ‘ijs’ en ‘lekker’ aan elkaar te koppelen. Als haar moeder haar een week later zegt dat zij een ijsje krijgt als ze nu rustig in de buggy blijft zitten, dan weet ze dus wat ze gaat krijgen en dat ze dat lekker zal vinden. Als haar moeder, wanneer ze het ijsje aan haar geeft, zegt: ‘Goed zo, je bent fijn rustig geweest, hier heb je een lekker ijsje’, dan heeft ze nog iets geleerd. Niet alleen is ijs lekker, het is ook een beloning voor positief gedrag: rustig in de buggy zitten leidt tot een ijsje!
Onze hersenen maken voortdurend allerlei associaties, en de manier waarop deze associaties bekrachtigd (beloond) worden zijn daarbij heel belangrijk. Vaak wordt onderschat hoe letterlijk deze associaties voor kinderen zijn. Kinderen kunnen bijvoorbeeld rond het tweede levensjaar ‘ijs’ gaan zeggen tegen iets wat ze lekker vinden, ook als dit een koekje is. En ze kunnen vervolgens diep teleurgesteld zijn als ze na het winkelen als beloning een koekje krijgen, omdat ze eigenlijk een ijsje verwachtten. Ook zullen ze ‘rustig zijn’ aan de beloning koppelen en verbaasd zijn als ze een volgende keer een ijsje als beloning krijgen na heerlijk wild gespeeld te hebben met een leeftijdsgenootje.
We leren dus door het maken van associaties (ijs = lekker), maar daar stopt het niet. Op grond van deze associaties maken onze hersenen een model van de wereld waarmee we voorspellen hoe de wereld eruit gaat zien – ons brein is een soort voorspellingsmachine.
Boekgegevens
Jurjen van der Helden en Harold Bekkering, De lerende mens, Uitgeverij Boom, ISBN 978 90 895 3649 5 (€ 24,50)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie november 2015
