Een portret van een land ter grootte van een half werelddeel is nooit eerlijk voor het onderwerp. Zelfs niet wanneer dat portret honderden pagina’s in beslag neemt. Geert Mak is wel dicht in de buurt gekomen. De reis door Amerika die schrijver John Steinbeck in 1960 met zijn poedel Charlie maakte, inspireerde Geert Mak tot een vergelijkbare reis in de eenentwintigste eeuw.
Een goede journalist stelt in de eerste plaats goede vragen. Reizen zonder John is een open, veelzijdig journalistiek reisverslag. Mak zoekt het grote verhaal over Amerika, de grote ontwikkelingen en veranderingen in de enige echte wereldmacht anno 2012. Hoe heeft Amerika zich, vanuit het portret dat Steinbeck maakte, de afgelopen 50 jaar grofweg ontwikkeld en veranderd?
Daarop probeert een goede journalist probeert ofwel goede antwoorden te vinden, ofwel nieuwe, voortschrijdende vragen te formuleren. In Reizen zonder John doet Mak het tweede – vooral omdat zijn vragen te diffuus en te veelomvattend zijn. Zijn relaas neemt veel zijpaden, waaronder de ontwikkeling van Amerikaans Engels ten opzichte van Brits Engels, de ontwikkeling van het bijzondere, zelfstandige karakter van Seattle en het verschuiven van de achterban van de Democratische en de Republikeinse partij naar de huidige verhoudingen. Geregeld heeft het verhaal helemaal niets meer met John Steinbeck te maken.
Een zwakte is dat niet. Reizen zonder John leest als de Amerikaanse variant van In Europa, het boek over de Europese twintigste eeuw. Daar vertelden en suggereerden kleine verhalen de grote verhalen. In Reizen zonder John draait het deels om de waarnemingen en notities van Steinbeck ten opzichte van Geert Maks eigen observaties. Hij richt zich op Steinbecks persoonlijke passages, zoals diens ode aan San Fransisco. Had deze stad nog uitsluitend laagbouw toen Steinbeck er verliefd op werd, Mak constateert dat moderne wolkenkrabbers het vroegere overzicht, en het vroegere karakter van de stad verpest hebben.
Daarnaast is Reizen zonder John een poging om vanuit een persoonlijke beleving te duiden waar Amerika nu staat, hoe machtig het nog is, wat er over is van de aloude roem en glorie.
In welke mate die poging is geslaagd, vind ik minder belangrijk dan de poging zelf. Mak vertelt aanstekelijk en hoewel hij bij vlagen duidelijk als een docent schrijft, vergeef je dat hem meteen. Reizen zonder John is de meest overtuigende vertelling over Amerika van de laatste jaren.
Geert Mak, Reizen zonder John, Uitgeverij Atlas Contact, ISBN 978 90 450 2161 4 (€ 24,95)
Dit artikel is eerder verschenen in de Boekenkrant editie van februari 2013.
