Via het leven van Felix Swammerdam geeft Victor Schiferli een inkijk in de jaren ’70, begin jaren ’80. Felix woont in Schalkwijk, een nieuwbouwwijk in Haarlem. Hij is verliefd maar durft niets, houdt zich rustig, doet geen overdreven moeite voor school. Hij heeft gescheiden ouders. Zijn vader, fotograaf, gaat naar zichzelf op zoek en wisselt vaker van vriendinnen dan van kleding. Zijn moeder hertrouwt met een strenggelovige man voor wie leven een oorlog is, met hem als het grootste slachtoffer. Dagelijks vertelt hij over de Apocalyps.
Dan krijgt Felix een klasgenoot: David Bergman, een zwijgzame, mysterieuze jongen. Hij is zanger van de band New Dark Age. Felix kijkt tegen hem op en zou nooit toenadering verwachten, maar David maakt hem tot zijn verbazing manager van de band. Hij moet New Dark Age beroemd maken, maar voorlopig hebben manager en band het druk met drinken, blowen, muziek beluisteren en Serieuze Gesprekken voeren over andere bands. Ook Davids onvoorspelbaarheid is een obstakel.
In twee opzichten, de karakterontwikkeling en de tijdschets, is Dromen van Schalkwijk ijzersterk. De puberende Felix wordt door intense ervaringen gevormd. Schiferli geeft grondig, oprecht en kwetsbaar inzicht in de puberziel. Omdat Felix zo nadrukkelijk de aandacht krijgt, staan andere personages (David en zijn bandleden, Felix’ ouders) er helaas mager bij. David is soms meer een karikatuur van Ian Curtis dan een geloofwaardig karakter, en de stiefvader blijft veelal in clichés steken.
De coming-of-age van Felix heeft plaats tussen ongeveer 1975 en 1985. Grauwe nieuwe flatgebouwen, gescheiden ouders, en actuele muziek en literatuur passeren. Gelukkig blijven verbale vitrines achterwege: Schiferli brengt die tijd tot leven. Felix mag van zijn stiefvader geen Jan Wolkers lezen – maar doet dat natuurlijk wel – en zegt braaf ook W.F. Hermans en Maarten ’t Hart op zijn lijst te zetten. Zijn stiefvader moet vanzelfsprekend niets hebben van Nederlandse literatuur, die ‘smeerlapperij’. En naast die stapel boeken valt een hele platenkast om: John Waite, Elvis Costello, Lionel Richie, Captain Beefheart, de Rolling Stones en vele anderen komen met naam, teksten en stemmingen in het boek voor. Het is meer dan symbolisch benoemen: David en New Dark Age staan voor vernieuwing, met punk en new wave, tegenover de commerciële, sleetse artiesten uit de top-40 van die jaren.
Dromen van Schalkwijk is licht en toegankelijk. De dromerige scènes blijven nog dagen hangen. Maar daarnaast was ik teleurgesteld dat ik niet meer te lezen had gekregen. Het verhaal was mij iets te luchtig. Zelfs achter Felix lijkt soms een dimensie van diepgang te ontbreken. Er blijft echter genoeg over wat ‘Dromen van Schalkwijk’ een goed boek maakt: een empathisch verhaal, een overtuigende Bildungsroman en een uitnodigende reis door de jaren ’70 en ’80.
Victor Schiferli, Dromen van Schalkwijk, Uitgeverij De Arbeiderspers, ISBN 978 90 295 7837 0 (€ 18,95)
