De Boekenkrantredactie ging deze maand op zoek naar boeken die zich afspelen in verre landen en zocht de vier mooiste uit.
Argentinië
‘Al die verhalen zijn hetzelfde – ze storten een onoverdraagbare anekdoteverzameling in een afgrond – en zijn tegelijkertijd gedoemd als universeel te worden versleten,’ constateert Mauro Libertella over rouwliteratuur in Mijn begraven boek. In zijn debuut beroept de schrijver zich toch op dezelfde methode om de laatste levensfase van zijn vader Hector te beschrijven. De novelle is alles behalve een lofzang, want uit de herinneringen van de auteur blijkt dat de relatie tussen vader en zoon uiterst stroef was. Hun band werd bemoeilijkt door het alcoholisme van zijn vader en het is schrijnend om te lezen dat Mauro als tiener ontdekt dat de cola die zijn vader altijd drinkt, doordrenkt is met sterke drank. Ondanks de naargeestige herinneringen was er een bindende factor die hen altijd samenbracht: literatuur. Hector Libertella (1945-2006) was een bekend cultschrijver in Argentinië en hij bracht zijn zoon de liefde voor Amerikaanse schrijvers uit de jaren vijftig en zestig bij, zoals Jack Kerouac. Los van de afkeer van sommige aspecten van zijn vaders leven, brengt hij Mauro zelfs op het einde van zijn leven nog waardevolle lessen bij. ‘Ik zag iemand die de nabijheid van de dood aanvaardde met een verhevenheid en een volkomenheid waar de films die ik had gezien en de boeken die ik had gelezen me niet op hadden voorbereid.’ Met zijn debuut plaatst Libertella zich in een lange traditie van auteurs die de relatie tussen vader en zoon beschrijven. Door de ingetogen en haast journalistieke schrijfwijze wordt het boek nergens sentimenteel, maar omdat iedereen ooit met de dood van een dierbare te maken krijgt, roept Mijn begraven boek vooral herkenbare emoties op.
China
Eileen Chang (1920-1995) was een van de invloedrijkste schrijfsters van China en staat bekend om haar romans waarin ze beschrijft hoe verschillend mannen en vrouwen omgaan met de liefde. In 1955 emigreerde de schrijfster naar de Verenigde Staten, waar ze eind jaren zestig De liefde van een half leven schreef. Bijna vijftig jaar later is dit liefdesverhaal voor het eerst in het Nederlands verschenen en van een nawoord voorzien door vertaalster Silvia Marijnissen. Het verhaal speelt zich af in het Shanghai van de jaren dertig, de stad waar de schrijfster zelf ook opgroeide, en wordt vergeleken met het klassieke liefdesverhaal Romeo en Julia. In een fabriek ontmoeten de jonge ingenieur Shijun en Manzhen elkaar. Al snel bloeit de liefde tussen de twee op, maar familieomstandigheden en gebeurtenissen buiten hun invloed, bemoeilijken de mogelijkheid van een gezamenlijke toekomst. Centraal staat de vraag of ze ondanks deze tekenwerkingen toch bij elkaar komen of dat gebeurtenissen uit het verleden dit verhinderen. Ondanks dat deze roman een halve eeuw onvertaald op de plank heeft gelegen, zijn de observaties over de liefde allesbehalve verjaard. Chang schrijft op een directe en herkenbare wijze over dit universele onderwerp, bijvoorbeeld over de manier waarop veel mensen zich beter voordoen aan het begin van een relatie, wat ook voor Shijun geldt. ‘Manzhen had hem ooit gevraagd vanaf wanneer hij haar leuk was gaan vinden. Natuurlijk had hij geantwoord: “Vanaf de allereerste keer dat ik je zag.” Hij had dat er zomaar uit geflapt, want hij was toen al zo weg van haar dat hij eenvoudigweg alles had kunnen geloven, en vanzelfsprekend was hij er zelf ook van overtuigd dat hij daarmee geen leugen had verteld. Maar de waarheid was dat hij zich juist niet erg goed herinnerde wanneer hij haar daadwerkelijk voor het eerst had gezien.’ Wie na het lezen van deze herontdekte klassieker meer van Eileen Chang wil ontdekken, hoeft zich niet te beperken tot het gedrukte woord, want haar romans Lust, Caution en Love in a fallen City zijn ook allebei verfilmd.
Rusland
Laat je niet misleiden door de titel Liefde in de Kaukasus, want hiermee zet schrijfster Alisa Ganíjeva je direct op het verkeerde been. De titel wekt verwachtingen over een traditioneel liefdesverhaal en dat lijkt ook te kloppen wanneer Marat en Patja worden geïntroduceerd. Ze keren beide terug uit Moskou, omdat hun families een geschikte huwelijkskandidaat hopen te vinden in hun geboortestreek Dagestan. Uiteindelijk ontmoeten Marat en Patja elkaar, worden ze op slag verliefd en lijkt de roman af te steven op een huwelijk en een happy end. Ganíjeva geeft je al aan het begin van het verhaal aanwijzingen die duiden op een meer politieke ondertoon van dit verhaal, vooral als het beroep van Marat duidelijk wordt. Hij is mensenrechtenadvocaat en is betrokken bij een onderzoek dat verdacht veel lijkt op de moord die in 2006 plaatsvond op de journalist en activiste Anna Politkovskaja. Dat is niet de enige hint naar het huidige politieke klimaat van deze autonome regio aan de Kaspische Zee. Door de mengelmoes van mensen met verschillende etnische, culturele en vooral religieuze achtergronden, maken rivaliserende bendes er de dienst uit en passeren ook verschillende corrupte politici de revue. Het is overigens niet de eerste keer dat de schrijfster ons laat kennismaken met deze streek, want ook haar vorige boek De Russische muur speelt zich af in Dagestan. Marat en Patja moeten uitzoeken of er in deze onstabiele wereld nog plaats is voor persoonlijk geluk, of dat de politieke onstabiele situatie dit in de weg zal staan. Gelukkig is deze zoektocht niet alleen grimmig en komen zowel liefhebbers van misdaadverhalen als romantische komedies aan hun trekken. The Guardian beschreef het boek eerder al als een literaire kruisbestuiving tussen Goodfellas en My Big Fat Greek Wedding.
Turkije
In Istanbul, Istanbul zitten onder de straten van de gelijknamige stad vier gevangenen in een cel te wachten tot ze door hun ondervragers worden opgehaald om gemarteld te worden. Om bij de les te blijven vertellen de dokter, Demirtay de student, Kamo de barbier en oom Küheylan elkaar verhalen over een sprookjesachtig verleden. Ze gaan vaak over universele thema’s als liefde, vriendschap, pijn en wreedheid, maar gedurende het boek verplaatsen deze verhalen zich bovengronds en gaan ze steeds vaker over de Turkse stad waar ze allemaal op hun eigen manier van houden. Het belang dat Sönmez hecht aan de traditie van verhalen vertellen, vormt de kern van deze roman. De schrijver groeide zelf op in een klein dorpje in Anatolië en vertelt in een interview dat hij goede herinneringen heeft aan de Koerdische sprookjes die zijn moeder hem in zijn jeugd vertelde. ‘Ze zat in het schemerige licht van een olielamp en creëerde met deze verhalen een andere wereld. Met de woorden die ze tot haar beschikking had, kon ze het leven van de personages vormgeven. Mijn geloof in de kracht van taal en verhalen komt waarschijnlijk hier vandaan.’ Hij blijkt het verteltalent van zijn moeder te hebben geërfd, want naast dat in deze roman de personages steeds meer over hun leven voor de arrestatie prijsgeven, zijn vooral de beschrijvingen over Istanbul zelf prachtig. ‘Je hebt drie dagen nodig om een stad te leren kennen, maar drie generaties om haar werkelijk te begrijpen. Er was tijd voor nodig om de stevige muren te slechten die oppervlakkige kennis van diepe scheidden, zoiets liet zich niet even doen.’ Istanbul, Istanbul is naast een ode aan de vertelkunst en de veerkracht van de verschillende personages, vooral een eerbetoon aan deze stad aan de Bosporus.
Boekgegevens
Mauro Libertella, Mijn begraven boek, vertaling: Merijn Verhulst, Uitgeverij Karaat, 80 pagina’s, ISBN 9789079770342 (€ 17,95)
Eileen Chang, De liefde van een half leven, vertaling: Silvia Marijnissen, Uitgeverij De Arbeiderspers, 432 pagina’s, ISBN 9789029513333 (€ 24,99)
Alisa Ganíjeva, Liefde in de Kaukasus, vertaling: Annelies de Hertogh en Els de Roon Hertoge, Uitgeverij Wereldbibliotheek, 224 pagina’s, ISBN 9789028427372 (€ 19,99)
Burhan Sönmez, Istanbul, Istanbul, vertaling:René van Veen, Uitgeverij Orlando, 272 pagina’s, ISBN 9789492086860 (€ 20,00)
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 1 oktober 2018.
