De afgelopen jaren hebben bibliotheken bewezen dat zij een van de meest innovatieve spelers in het boekenvak zijn. De Centrale Bibliotheek van Utrecht waagt nu ook de sprong: op 13 maart verhuist zij van de Oudegracht naar het voormalige Postkantoor op de Neude. Een monumentaal gebouw dat vele nieuwe mogelijkheden met zich meebrengt. Ik sprak met directeur Ton van Vlimmeren en kreeg alvast een rondleiding door het pand.
Door Mirjam Mulder
15 januari 2020. Op een druilerige dag loop ik met mijn gids Nadia achter een bouwvakker aan door het doolhof van steigers naar de kelder van de nieuwe bibliotheek. De echte ingang, die naar de centrale hal leidt, is nog niet toegankelijk. Als we met de lift op de eerste verdieping aankomen, stappen we van een bouwkeet in een ogenschijnlijk modern gebouw. Strakke vloeren, hoge ramen en een enorme roltrap zijn het eerste wat me opvallen. Dan slaan we de gang in en lijkt het wel alsof we ons in een heel ander gebouw bevinden; het voormalige Postkantoor. Met zijn robuuste architectuur, okergele keramische tegels en donkere zuilen, is het net of de tijd er sinds 1924 heeft stilgestaan. Het raakvlak tussen verleden en toekomst is hier tastbaar gemaakt.
Bieb Nieuwe Stijl
Het voormalige Postkantoor sloot in 2011 definitief haar deuren. Sindsdien is het voor Utrechters niet meer dan een monument, een statige maar stille aanwezigheid op de Neude. Om dit pand om te toveren tot een functionele bibliotheek, moest er natuurlijk het een en ander worden verbouwd. ‘Het Postkantoor was gebouwd met het idee dat de burger bij binnenkomst een ontzagwekkende hal binnentreedt waar de overheid op je neerkijkt,’ vertelt de directeur. ‘Dus de grote vraag was: hoe kun je van dat monument een publiek gebouw maken dat uitnodigend en laagdrempelig is?’
Daarvoor heeft de bibliotheek samengewerkt met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. ‘Samen hebben we gekeken: welke doorbraken kunnen we in de hal maken, zonder het karakter daarvan aan te tasten, waardoor je logisch naar de ruimtes eromheen wordt getrokken en je kunt zien waar de liften en de roltrappen zijn?’ In het hele gebouw was overzicht en veiligheid een punt van aandacht. Zo laat mijn gids me op de eerste verdieping zien dat alle boekenkasten niet hoger zijn dan anderhalve meter, waardoor je de ruimte in één oogopslag kunt overzien. De bewegwijzering moet echter nog aangebracht worden, en wij verdwalen dan ook voortdurend.
Het is meteen duidelijk dat dit een ‘Bieb Nieuwe Stijl’ wordt. Naast de boekencollectie lopen we langs een theaterzaal, een filmzaal, twee cafés en ruimtes voor activiteitenprogramma’s als schrijversavonden, workshops en lezingen. Ook komt er een lab waar kinderen en volwassenen kunnen leren programmeren, robots bouwen en 3D-printen. Een bezoekje aan de zolderverdieping, met de nieuwe studieplekken onder de oude dakspanten van het gebouw, maken me jaloers op de komende generaties studenten. Of zoals Van Vlimmeren het samenvat: ‘Al met al komen er een heleboel nieuwe faciliteiten die allemaal ondersteunend zijn aan informeren, leren, lezen.’
Verbinding
Om invulling te geven aan die herziene rol van de bibliotheek, zijn er een aantal opendagen geweest waarop Utrechters konden vertellen wat zij graag zouden zien. ‘Eén van de ideeën die naar voren kwamen, was om af en toe een soort festivals te houden, bijvoorbeeld rondom het thema “gezonde voeding”. Dan kun je in de hal een markt van alle bioboeren uit de omgeving organiseren, in de filmzaal een aantal documentaires over de voedingsindustrie laten zien, een thematafel met kookboeken uit de collectie inrichten, lezingen houden, enzovoorts. Op die manier verbind je de collectie met wat mensen bezighoudt.’
De directeur wil ook in de toekomst blijven samenwerken met de inwoners van de stad. ‘Er is bijvoorbeeld een groep Utrechters die zegt: “Wij willen op zondag na de uitzending van Tegenlicht een meetup in de bibliotheek organiseren.” Dat soort initiatieven zien we graag. We willen de huiskamer van de stad zijn.’ Hoewel die huiselijke sfeer nu nog ver te zoeken is, kan ik niet wachten om hem straks zelf te gaan proeven, denk ik als we via een zijdeur van het pand rechtstreeks de bouwkeet instappen. Al voelt dat ergens ook wel weer vertrouwd.
Vooralsnog opent de bibliotheek na 6 april weer haar deuren, i.v.m. de gevolgen van het coronavirus.
Dit artikel verscheen eerder in de Boekenkrant, editie maart 2020.
