In De zoetzure smaak van dromen vertelt debutante Sun Li in geuren en kleuren over haar jeugd als dochter van Chinese restauranteigenaren. Het verhaal doet je hart breken en laat je schaterlachen. Bovendien zorgen Sun Li’s sappige beschrijvingen van Chinese gerechten ervoor dat je ongelofelijk veel trek krijgt.
Als ik Sun Li vraag wat ik de volgende keer bij de afhaalchinees moet bestellen, is het even stil. Dan brandt ze los. ‘Alles met zwarte-bonensaus zou ik aanraden. En Kong Pao Kai, een heel lekker kipgerecht met noten voor als je echt honger hebt – een explosie van pittigheid en hartigheid.’
Sun Li houdt van eten. Ze is fan van stamppot met rookworst (‘als de aardappels niet helemaal kapot gekookt zijn’), de gehaktbal (‘fenomenaal’), en paprikachips (‘die miste ik echt toen ik in het buitenland woonde’). Maar de Chinese keuken is de keuken van haar jeugd. Toen Sun Li vijf was, verhuisde ze met haar ouders vanuit Hongkong naar een dorpje in Nederland. Daar runde de familie een typisch Chinees afhaalrestaurant, compleet met roze muren versierd met draken, groene vloerbedekking en een menukaart met 125 gerechten erop. Sun Li liep al jaren rond met het idee om een receptenboek te schrijven over de afhaalchinees, begeleid door anekdotes over haar leven en dat van haar familie. Dat liep even anders. ‘Het was de uitgeverij die vroeg om meer familieverhalen. Vervolgens heb ik er maanden over gedaan om een voorstel te schrijven dat daarop was aangepast. Het schrijven zelf was niet zo erg: ik zat alleen in m’n pyjama thuis, zonder remmingen. Maar nu het uit is, denk ik: wat heb ik gedaan? Want het is wel heel open en persoonlijk.’ In haar boek geeft Sun Li de mensen van de afhaalchinees een gezicht. Ze vertelt niet alleen haar eigen levensverhaal, maar ook dat van haar familie. Die vindt het overigens maar vreemd dat hun ervaringen interessant genoeg zijn voor een boek. ‘We praten er eigenlijk niet over,’ zegt Sun Li met een kleine glimlach. ‘Het is een gekke paradox: ik heb een heel open boek geschreven, maar ik wil het er liever niet over hebben. Nou ja, als het over mij gaat vind ik het niet zo erg, maar mijn familie scherm ik liever af.’
‘Vergeet niet, je bent Chinees’
Dat betekent niet dat Sun Li tijdens ons gesprek geen open boek is – integendeel. Uitgebreid vertelt ze me wat volgens haar zo anders is aan de Chinese manier van je kinderen opvoeden. Waar Nederlanders vaak volmondig laten weten wat ze willen, leerde de kleine Sun Li inschikkelijk te zijn naar andere mensen. Zelfredzaamheid was ook een belangrijk onderdeel van haar opvoeding. ‘In het opvoedboek Strijd van de tijgermoeder beschrijft Amy Chua dat Chinese ouders geloven dat kinderen onder druk niet breken, maar buigen. Je maakt een kind zwak als je hem overlaadt met complimenten en gemak. Op vroege leeftijd word je in de Chinese cultuur dus al verantwoordelijk gehouden voor jezelf.’ Rust om stil te staan bij dramatische gebeurtenissen – zoals het moment waarop haar vader terminaal ziek werd – kreeg Sun Li niet; school en werk gingen door, dus zij mocht ook niet stilstaan. ‘Toen was dat heel moeilijk, maar nu heb ik ook wel weer profijt van die zelfredzaamheid. Ik voel me niet vaak verloren.’
Hoe is het om als Chinese Nederlander tussen allemaal blanke Nederlanders op te groeien? Het is een onderwerp dat meerdere malen terugkeert in De zoetzure smaak van dromen. Zo voelt de kleine Sun Li zich op school ongemakkelijk wanneer het liedje ‘Kleine Chineesje’ wordt gezongen, en moet ze jaren later op vakantie in China lachen wanneer haar vriend opmerkt dat zij en hij de enige blanken zijn die hij ziet. Wat vindt de schrijfster van de manier waarop blanke Nederlanders naar Chinezen kijken? ‘Zelf heb ik daar geen hele sterke mening over, maar ik volg het integratiedebat wel met belangstelling. Nu er verschillende culturen in Nederland wonen, vindt er meer een confrontatie plaats. Hoe groot mag het blokje diversiteit zijn, en hoe moet dat eruitzien? Dat is een samenleving, en daarin proberen we telkens de puzzel opnieuw te maken met die mensen die er op dat moment in verkeren.’ Dat we weinig Chinese Nederlanders openlijk meedoen aan dat debat is volgens Sun Li goed te verklaren. ‘Als ik mensen hoor roepen dat ze niet vertegenwoordigd worden, vind ik dat erop duiden dat je geïntegreerd bent. Je voelt je 100% Nederlands en daarom vind je het vervelend dat je niet hetzelfde wordt behandeld als andere Nederlanders. Maar mensen als mijn ouders dachten altijd dat ze terug zouden gaan. Mijn moeder zei altijd tegen me: “Vergeet niet, je bent Chinees. Waarom spreek je Nederlands thuis?”’
Familie en liefde
Tijdens het schrijfproces heeft Sun Li de Chinese kant van haar identiteit een stuk beter leren kennen, met name omdat ze de geschiedenis van haar ouders in is gedoken. Voor de leek is het fascinerend om via De zoetzure smaak van dromen een introductie op de Culturele Revolutie te krijgen; voor Sun Li was het confronterend om te ontdekken hoe weinig ze wist over China, maar vooral de persoonlijke geschiedenis van haar ouders. Zo maakte Sun Li´s vader de hongersnood mee. ‘Mijn familie vertelde er weinig over en in Nederland is de Chinese geschiedenis een fractie van wat je leert. Nu ik de context waarin mijn ouders zijn opgegroeid beter begrijp, heb ik veel meer geduld en begrip gekregen voor hoe zij handelden. In het boek beschrijf ik momenten waarop mijn ouders heel hard waren. Maar jeetje, kijk waar ze vandaan komen!’
Sun Li vergelijkt haar eigen houding tegenover haar Chinese identiteit met de relatie die ze met haar familie heeft. ‘Bij het schrijven van dit boek heb ik geleerd dat familie en liefde zich niet altijd uiten op een manier die je verwacht. Ik voel me close met mijn familie, maar we praten niet over het boek. Dat bestaat naast elkaar en zo is het ook met de verbondenheid met China. Ik voel me ermee verbonden, maar ik weet er niks van en ik zou er ook niet willen wonen. Het bestaat allemaal op een irrationele manier naast elkaar.’
Beeld: Ruud Pos
Boekgegevens
Sun Li, De zoetzure smaak van dromen, Uitgeverij Ambo|Anthos, 256 pagina’s, ISBN 978 90 263 3175 6 (€ 19,99)
Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant, editie januari 2017
