Zalig uiteinde vertelt over de Bildung van Olaf. Hij is een romanticus, de reden dat schrijver Viktor Frölke hem onder meer op een “Italienische Reise” stuurt. Wat overkomt Olaf? Wat voor veranderingen ondergaat hij? En hoe geef je dat als schrijver vorm?
Frölke schreef de eerste versie van Zalig uiteinde liefst 22 jaar geleden ‘toen mijn eerste literaire ambitie ontstond. Maar het manuscript verdween snel in een la.’ Jaren later, ouder en wijzer, hernam hij het manuscript. Hij bleek pas toen hij meer afstand tot de jeugd had, een beter boek over jeugd te kunnen schrijven.
[quote]’Ik wil de eenzaamheid troostend maken'[/quote]
‘Zalig uiteinde gaat over coming-of-age. De blijdschap en de gekte van jeugd kun je pas goed beschrijven wanneer je ouder bent. Maar dat geldt ook voor de duistere kant van de jeugd. Het balanceren op het randje van het toelaatbare, het opzoeken van soms regelrecht gevaarlijke situaties. Je moet experimenteren als je jong bent, grenzen opzoeken en verleggen. Je hebt geen idee van de risico’s die je neemt. In het boek zit een scène waarin Olaf midden in de nacht op het dak van een verlaten fabriek stenen naar beneden gooit. Het is spannend en mooi, maar ook enorm riskant.’
Dat jongens van vijftien seksuele gevoelens ontwikkelen, vindt Frölke een gemene grap van god. ‘Jongens van vijftien worden ineens geïnjecteerd met een bende hormonen waar ze zich geen raad mee weten. De waanzin van de lust, die daar het gevolg van is, is wat die jongens stuurt. De hormonen maken dat ze risico’s nemen die ze niet in kunnen schatten, dat ze die spannende, idiote en gevaarlijke dingen gaan doen. Veel van de scènes uit Zalig uiteinde zijn dan ook gestuurd door de hormonen van de personages.’
Wat je tussen je vijftiende en je twintigste hoort, ziet en leest, vormt je geest definitief. ‘Die periode is het belangrijkst. Daarna is eigenlijk alleen je sterfdag net zo belangrijk.’ Frölke zelf was verslingerd aan Mort à credit van Céline. Het zette hem aan tot schrijven – en dromen. ‘Dat dromen doen we te weinig in de Nederlandse literatuur. We hebben over de halve wereld gehandeld, maar dromen kunnen we niet – Reve noemde Nederland terecht symboolblind. Daarnaast durven we ook weinig. Dare devil pubers zoals Olaf kom je in de Amerikaanse literatuur veel meer tegen. Het ontdekken van de buitenwereld en het existentieel bepalen van je eigen ego zijn daar veel belangrijker.’
‘Wanneer je tot de bodem van je personage wilt gaan, moet je zo diep in je eigen persoon graven.’ Viktor Frölke nam zijn eigen jeugd als leidraad voor Zalig uiteinde. Naar voorbeeld van Gerard Reve? ‘Hij was de meest autobiografische schrijver die we hadden. Hij was zijn eigen werk, zoals alle goede schrijvers dat zijn.’
Het gaat te ver om Viktor met Olaf te vereenzelvigen, maar er zijn overeenkomsten. Vooral de onbevangen en ongenaakbare geest. ‘Je hebt allerlei geheime ideeën en plannen en die durf je nog uit te voeren ook.’ Olaf ervaart echter ook het omgekeerde: hij ziet het leven gebeuren. Hij is zelf niet bij machte iets te ondernemen en lijdt aan paranoïde buien. Olaf is verleerd om een vrouw het hof te maken. ‘We vinden het uit de tijd dat een vader zijn zoon helpt om man te worden. Hij is daarmee aan zichzelf overgeleverd en moet een meisje voor zich winnen terwijl hij geen idee heeft wat te doen.’
Zalig uiteinde bevat een flink aantal ongemakkelijke passages. Zo moet Olaf op zijn knieën om een cafébaas oraal te bevredigen. Schuurt Frölke met beelden? ‘Dat zou te gemakkelijk zijn. Ik wil de eenzaamheid troostend maken. Je bent alleen op de wereld, maar dat is iedereen. Het is eenzaam dat je als jongen een boom in klimt met een paar condooms om ze buiten het zicht te passen. Dat gevoel delen maakt het opbeurend.’
Viktor Frölke, Zalig uiteinde, Uitgeverij Thomas Rap, ISBN 978 94 004 0145 7 (€ 18,90)
