‘Ik kan even opgaan in de schoonheid van een kersenbloesem, zonder te treuren om zijn vergankelijkheid. En ik kan toch genieten van het leven, ook al “vliet gelijk het vlood” en is het bestemd om voorbij te gaan met de onverbiddelijke stroom der dingen.’ In Tegen de tijd deelt Ton Lemaire zijn filosofische kijk op verschillende aspecten van de tijd waarin we leven. Met een scherpe blik en directe toon zet hij je al lezend aan het denken.
Door Jacomijn van Kempen
In elk hoofdstuk behandelt Lemaire een ander thema, aansluitend op de huidige tijd. De thema’s lopen uiteen: vergankelijkheid, idealisme, religie en kapitalisme komen aan bod. Het zijn complexe onderwerpen die toch op een toegankelijke manier worden beschreven. Tegen de tijd bevat geen feitelijke uiteenzettingen, maar neemt de lezer mee in de gedachten van de schrijver. Het is vanuit de eerste persoon geschreven, met een directheid die ervoor zorgt dat je aandacht vast wordt gehouden: ‘Daarom wil ik – ten slotte – het polytheïsme verdedigen, en ook het pantheïsme, omdat ze in verwondering openstaan voor de oneindige rijkdom van de wereld en niet zwichten voor de onttovering van de werkelijkheid met zijn verlies van het heilige. Er zijn mogelijk in het universum nog veel onbekende goden te vinden!’
Het is echter niet zo dat alleen complexe thema’s worden behandeld. Lemaire schrijft ook over de uitlaat van een voertuig en over zijn kijk op uitstelgedrag: ‘Het is me namelijk enkele malen gebleken dat sommige problemen juist dankzij uitstel een stuk gemakkelijker werden of zelfs vanzelf werden opgelost. In ieder geval behoedt uitstel ons voor overhaaste beslissingen en zorgt daardoor voor bezonnenheid en evenwichtigheid.’
Herkenbare onderwerpen die met voorbeelden en anekdotes een prettige afwisseling vormen ten opzichte van de ‘grotere’ onderwerpen. De filosofische benadering is een gemene deler in alle hoofdstukken. Daarin schuilen mooie reflecties op de huidige tijd, zonder cynisme maar ook niet geromantiseerd. Lemaire heeft een uitgesproken visie op de thema’s die hij behandelt, en daar windt hij geen doekjes om. Onderbouwd, genuanceerd en persoonlijk deelt hij zijn mening over religie, kapitalisme en onze omgang met de natuur. Het maakt Tegen de tijd een interessante verzameling bespiegelingen op de huidige tijd, met daarin ook aandacht voor de bedreigingen die hij constateert voor de toekomst die we tegemoet gaan. Zonder pessimisme, maar met de wens voor verandering, in mentaliteit, in gewoontes en in systemen: ‘Het komt erop aan om de moed te hebben om datgene te veranderen dat binnen ons bereik ligt en tevens de sereniteit om te laten gebeuren wat onvermijdelijk is; en ten slotte zijn er bezonnenheid en wijsheid voor nodig om de grens tussen die twee aan te kunnen geven.’
Ton Lemaire, Tegen de tijd. Kanttekeningen bij onze wereld, Uitgeverij Ambo|Anthos, 256 pagina’s (€ 22,99)
Deze recensie verscheen eerder in de BKFilosofie, editie april 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
