In zijn sprankelende debuut Een grootse mislukking geeft Rutger Lemm (1985) een originele kijk op de verwarrende zoektocht naar perfectie in een wereld vol schijngeluk. Op Facebook deel je immers alleen maar foto’s waarop je zielsgelukkig lijkt.
Eigenlijk is de achterflap van Een grootse mislukking vergelijkbaar met die oppervlakkige kiekjes die we online met elkaar delen. Daar vind je namelijk een CV om jaloers op te zijn: de amper dertig jaar oude schrijver werkt sinds zijn achttiende voor de grootste kranten van Nederland en België, bedenkt grappen voor Dit Was het Nieuws en richtte het online magazine Hard//Hoofd op. Maar, zoals de Engelsen het zo mooi zeggen: beoordeel een boek niet op de omslag. De inhoud laat zien dat Lemm ongelofelijk vaak worstelt met situaties waarin menig mens zichzelf zal herkennen.
Voor Lemm wil alles nét niet goed lukken. Of het nu gaat om reizen, gezond eten, vrijen of het verwezenlijken van toekomstdromen: hij bereikt een halfbakken climax, of gooit het bijltje erbij neer voordat hij klaar is. Wanneer de jonge schrijver thuis komt te zitten met een burn-out, moet hij leren zijn drang naar perfectie los te laten.
Een ding is zeker: Een grootse mislukking is grappig. Lemm vindt het niet erg om zichzelf in gênante passages te plaatsen. Zo is de anekdote over het einde van zijn tijdelijke bestaan als gezondheidsfreak – waarbij een groene smoothie, een beker erwtensoep en een helse bikramsessie een belangrijke rol spelen – geniaal. Zelfspot is altijd aanwezig. Als hij overspannen thuis komt te zitten, constateert hij droogjes: ‘En nu lag ik daar. Ik vond het allemaal zo ontzettend overdreven van mezelf.’ Soms heeft die houding ietwat te veel weg van zelfmedelijden; het is jammer dat Lemm een fascinerend hoofdstuk over beroemd willen worden en het interviewen van Brett Easton Ellis, David Sedaris en Jonathan Safran Foer afsluit met een interview met zichzelf, waarbij hij zichzelf beschuldigt van het gebruik van slappe uitspraken en clichés.
Lemm is niet alleen een grappenmaker, maar ook een filosoof: veelvoudig haalt hij levensadvies uit de werken van Nietsche, Foucault en modernere schrijvers, zoals Tim Parks. Maar ook de popcultuur schuwt hij niet: zowel Game of Thrones als Seinfeld worden ingezet om zijn woorden kracht bij te zetten. Het maakt van Een grootste mislukking meer dan alleen een boek over Lemms leven; het is een les over het bestaan in het algemeen. Het zijn namelijk de onverwachte wendingen die zijn verhaal interessant maken. Een vakantie die aan alle verwachtingen voldoet biedt ontspanning, maar een rampzalige reis, zoals Lemm die maakte naar Iran, levert de mooiste anekdotes op. De mislukkingen maken de man – en zijn verhaal, natuurlijk.
Boekgegevens
Rutger Lemm, Een grootse mislukking, Uitgeverij De Bezige Bij, ISBN 978 90 234 8942 9 (€ 18,90)
