Relatief kort na verschijning van Het eiland onder de zee (april 2010) ligt nu Het negende schrift van Maya in de winkel. In haar zo beeldende en inlevende stijl vertelt Isabel Allende het verhaal van de negentienjarige Maya. Haar grootmoeder heeft haar vanuit de grote stad naar Chiloé gestuurd, een eilandengroep in het zuiden van Chili. Bij zich draagt Maya een leeg schrift, waarin ze haar dagboek kan bijhouden. Want het is tijd te ontdekken wat ze nu echt wil met haar leven. Voor Rikkie Degenaar was Het negende schrift van Maya de achtste roman die ze voor Isabel Allende naar het Nederlands mocht vertalen.
Wat maakt de romans van Isabel Allende voor jou zo uitzonderlijk?
‘Dat is natuurlijk de fantastische manier waarop Isabel een verhaal vertelt. Ze weet je mee te zuigen in haar vertellingen. Ze stopt er ook een behoorlijke hoeveelheid romantiek in, voor sommigen soms iets over de top, wat maakt dat ze niet altijd serieus wordt genomen door de literaire kritiek. Maar haar werk leest als een trein en is uitermate herkenbaar. Haar zinnen lopen altijd, haar beelden zijn soms wel heel romantisch, maar ontsporen eigenlijk nooit. Meestal vertelt ze haar verhalen vanuit de vrouw – en opmerkelijk is dat veel mannen haar boeken ook graag lezen.’
Is zij dan een vrouwenauteur, iemand die vertelt voor of vanuit vrouwen?
‘Ik zou zeggen: vanuit en over vrouwen. Haar boeken gaan immers vrijwel altijd over sterke vrouwen die zich ontworstelen aan hun situatie, die hun problemen te boven komen. Het zijn meestal warme vrouwen, met een groot hart en een sterke wil. Haar personages tonen ook allemaal overeenkomsten met het karakter van Isabel Allende zelf. Zowel Maya als Maya’s oma lijken wel wat op haar. Ze zijn verschillende facetten van haar persoon. De liefde tussen Nini en Paul Ditson vind ik sterk lijken op die van Isabel en haar Willy, en het opstandige in Maya’s karakter heeft Isabel zelf ook. Als je Paula of De som der dagen leest, zie je die karakterovereenkomsten trouwens ook heel duidelijk.’
Typeert dat vrouwelijke aspect ook haar schrijfkunst?
‘Nee, die schrijfkunst typeert háár. Isabel schrijft altijd uitermate leesbaar, vlot en met humor. Ze maakt lange zinnen, maar dat is heel Zuid-Amerikaans. Ze schrijft ook heel beeldend. Tegelijk zijn haar verhalen niet al te gelaagd; er staat wat er staat. Schitterend is de passage in haar nieuwe boek waar Maya en Manuel uit het raam kijken en de stilte voelen. Ook de eerste keer dat Maya en haar geliefde de liefde bedrijven is heel mooi. Ze is daar zo ontzettend blij mee…’
Het eiland onder de zee is niet zolang geleden in Nederland uitgekomen. Jij verzorgde de vertaling. Zie je overeenkomsten of juist verschillen met deze titel?
‘Het eiland onder de zee is een historische roman die speelt in de slaventijd. De taal, de beschrijvingen, de dialogen zijn daarnaar: zangeriger, met een woordgebruik waardoor je naar die tijd wordt gezogen. Dat is weer die enorm beeldende kracht van Isabel. Het negende schrift van Maya speelt in onze tijd en de taal is daardoor ook moderner. Het verhaal behandelt een eigentijdse problematiek: de manier waarop een jong meisje aan de drugs raakt en dat probleem moet zien te overkomen. Zarité uit Het eiland onder de zee en Maya zijn op hun eigen manier allebei sterke vrouwen, die enorme problemen tegenkomen in hun leven. Ik vond in Het negende schrift van Maya trouwens ook heel terloops personages terug uit De som der dagen. Het verslaafde meisje bijvoorbeeld dat Maya’s dure merktas steelt. Maar welke overeenkomsten of verschillen je verder ook ontdekt, elke roman van Isabel is een verbeeldingswereld op zich.’
Tot voor kort zou Isabel Allende zich helemaal niet laten redigeren. Klopt dat?
‘Ja, het is werkelijk heel uitzonderlijk, maar tot de laatste twee romans liet Isabel zich inderdaad niet redigeren. Dan haalde je er kleine foutjes uit, zoals een bekertje dat eerst van plastic is en later van karton. Isabel is daar altijd heel behulpzaam in; dan mailt ze iets terug als, “ja, dat moet natuurlijk plastic zijn”. Een keer vond ik een laatste hoofdstuk te lang, wat het eind naar mijn idee onevenwichtig maakte. Toen mailde ze terug: “Goed idee, we hakken het in twee stukken. Wil jij een voorstel doen voor de titel van dat nieuwe hoofdstuk?” Heerlijk om met een dergelijke auteur zo samen te kunnen werken.’
Zo’n ingreep is nogal bepalend voor de roman. Beїnvloed je daarmee niet te veel de stem van de schrijfster?
‘Elke vertaler heeft zijn of haar eigen stem, maar ik voel me dienstbaar aan “mijn” auteur. Ik ben de Nederlandse stem van de auteur. Ik probeer in ieder geval te klinken zoals Isabel zou klinken als ze in het Nederlands schreef. Ik laat niets weg, voeg niets toe – wat wel eens tot discussies met redacteuren leidt, overigens.’
En wat is voor jou het moeilijkst om die stem van Isabel Allende te zijn?
‘Het moeilijkst is ongetwijfeld de soms wat suikerzoete beeldspraak. Het Nederlands verdraagt dat minder dan het Spaans. Vaak laat ik het zo, vanwege de couleur locale, maar soms pas ik de tekst gewoon een beetje aan, overigens altijd in overleg met de auteur. En ellenlange zinnen, dat werkt in het Nederlands ook niet altijd; dan grijp ik in.’
Isabel Allende leest haar zinnen aan zichzelf voor om de klank en de muziek ervan te horen. Jij ook?
‘Ja, dat is mijn laatste ronde. Ik lees iedere vertaling hardop, en het is verbazingwekkend wat er naar aanleiding daarvan nog verandert. Met name de woordvolgorde binnen de zinnen en de zinsvolgorde in een wat langere passage. Vaak ook de dialogen, die voel je pas echt als je ze hoort. En Isabels dialogen zijn uitstekend, ze klinken heel natuurlijk. Dat moet in het Nederlands dus ook het geval zijn. Ik ben trouwens dol op het vertalen van dialogen; een vertaler heeft daar meer vrijheid dan in de rest van een tekst.’
Tot slot: wat grijpt je aan in Het negende schrift van Maya? Waarom moeten mensen dit boek lezen?
‘Maya is zo’n Dappere Dodo! Ze houdt vol, ondanks alle tegenslagen. Ze trapt werkelijk in ieder val waar een jongvolwassene in kan trappen: drank, drugs, ze kan niet met seks omgaan, ze heeft soms enorm met zichzelf te doen, ze schopt tegen haar omgeving aan… Maar dat bozige meisje heeft een goed hart, en aan het eind, zo weet je, komt het wel goed met haar. Isabel zegt het zelf ook: “Maya heeft mij meer doen lijden dan enig ander van mijn personages. In sommige scènes had ik haar het liefst een draai om de oren willen geven, in andere had ik haar wel in mijn armen willen nemen om haar te beschermen tegen de wereld en haar eigen verwarde hart.”
>b>Isabel Allende, Het negende schrift van Maya, Uitgeverij Wereldbibliotheek, ISBN 978 90 284 2440 1 (€ 19,90) Vertaling: Rikkie Degenaar. Oorspronkelijke titel: El cuaderno de Maya.
