‘Ik was dertien en deed in Drente aan paardrijden. Een lippizanerpaard was daar terechtgekomen. Ik geloof dat dit het vierde lippizanerpaard was dat in Nederland rondliep, buiten de Koninklijke stallen. Iemand zei tegen me: “Als je een lippizanerpaard aanraakt, raak je geschiedenis aan.” Dat Drentse paard werd het uitgangspunt van Dier, bovendier: doordat ik de bloedlijnen van dit paard ben gaan volgen, ben ik via ouders en grootouders in de geschiedenis van de twintigste eeuw, bij vorstenhuizen en bij dictators terechtgekomen.’
Keizerlijk dier
‘Het lippizaner paardenras was zeer gewild bij de keizerlijke familie van Oostenrijk-Hongarije. Het waren zelfs de “levende kroonjuwelen” van het hof. Toen de Eerste Wereldoorlog een eind aan dit land maakte, waren ongeveer duizend lippizaners vogelvrij. Daarna wilde iedereen die dictatoriale macht claimde – Mussolini, Hitler, Stalin – het paard hebben. Logisch: de lippizaner straalt macht, gezag, kracht en (militaire) voorspoed uit. Maar er werden ook fokexperimenten mee gedaan. Verbeter de sterke, gewilde elementen (kracht, parmantige tred) en verwijder de minder gewenste elementen. Het lijkt griezelig veel op Hitlers rassenpolitiek.’
Uitgespeeld
‘Na de Tweede Wereldoorlog was de rol van het paard grotendeels uitgespeeld. De tractor, tank en automobiel namen veel van de functies over. Maar het lippizanerpaard bleef een ongeëvenaard prestigeobject voor staatshoofden. Niet voor niets liet president Reagan bij zijn inauguratie lippizaners opdraven.’
Turbulent
‘Het lippizanerpaard heeft een turbulente en intrigerende relatie met de mensheid achter de rug. Die fascinatie van de mens voor de lippizaner heeft mij geboeid bij het onderzoek en het schrijven. Waarom staat dat beest zo op een voetstuk? Het paard is wat het is – de fascinatie van de mens komt doordat wij allerlei dingen aan het lippizanerpaard hebben toegedicht. Wat zegt dat over ons?’
De edelste overwinning
‘Graaf Du Buffon, aan het Franse hof, zei: “Het paard is de edelste overwinning ooit door een mens behaald.” Daarbij werd de lippizaner als de overtreffende trap van het paard beschouwd. De lippizaners drongen door tot de hoogste bastions van menselijke macht. De lippizaners kregen in de paleizen een eigen vleugel, compleet met marmeren troggen. Wat is dit voor gekte?’
Frank Westerman, Dier, bovendier, Uitgeverij Atlas, ISBN 978 90 450 6449 9 (€ 24,90) (hardcover), ISBN 978 90 450 2810 1 (€ 19,95) (paperback)
