‘Jacks pogingen om het allemaal anders te doen dan zijn ouders, zijn zó obsessief dat het grappig wordt,’ vertelt Richard Russo. ‘Jack koopt een huis, terwijl zijn ouders altijd huurden. Hij geeft les aan de universiteit waar zijn ouders nooit binnenkwamen. Hij is ze al lang voorbijgestreefd, maar blijft het gevoel houden zich van zijn ouders af te moeten zetten.’
Humor als het vehikel van een ernstige boodschap?
‘Jack kan geen afstand nemen tot zijn ouders. Juist omdat hij dit graag wil. Doordat hij zich als een pitbull vastbijt in zijn eigen ideeën, wórdt hij zijn eigen frustraties. Ik heb humor nodig om zijn verhaal toegankelijk en verteerbaar te maken. Ook de neergang van het huwelijk tussen Jack en Joy, gegijzeld door Jacks achtergrond, heeft humor nodig om de ernst van hun situatie goed over te brengen en behapbaar te houden.’
Hoe doet een schrijver dat, goede humor aanwenden in zijn boeken?
‘Humor kun je niet aanleren. Je hebt het, of het ontbreekt. Life is easy, death is easy, comedy is hard. Genoeg serieuze schrijvers geven toe dat ze nog liever in een slangenkuil gaan zitten dan een goede grap voor het publiek te moeten vertellen. Niet voor niets zeggen acteurs dat komedie altijd moeilijker is dan drama. Want drama wekt al snel affiniteit op met de hoofdpersonages, en bovendien kun je op rationele manier je weg erdoorheen “denken”. Bij komedie gaat dat gewoon niet. Ik wil relativeren, en ook de ernst en de tragiek van bepaalde dingen laten zien. Humor is daartoe de beste manier.’
Terwijl uw verhalen toch tragiek bevatten?
‘Dat klopt, en daarom is humor de beste manier om én die tragiek te benadrukken, én de zwaarte ervan te verlichten. Humor verdiept de dimensies, het maakt het verhaal tegelijk dramatischer en grappiger. In een van mijn boeken, Bridge of sighs, slaat een blanke een zwarte in elkaar. Zonder humor legt men het boek weg, dit gaat immers te ver, maar humor, hoe vreemd en ongemakkelijk ook, trekt de lezer mee in de scène. Nu kan ik mijn verhaal vertellen en kan de lezer daarna zijn mening vormen.’
Vreemd genoeg blijft humor wat achterwege als Jack eenmaal vrede sluit met zijn achtergrond…
‘Die passages vroegen om een andere tone of voice. Joy kan hem niet meer bereiken. Hun huwelijk staat op instorten. Maar dan helpt een vriendin hem. Ze is zachtaardig en vriendelijk voor Jack en beweegt hem ertoe te praten. Hij strooit de as van zijn vader uit, iets wat hem bijna het hele boek lang in de weg zit, en kan zijn verhaal bij de vriendin kwijt. Het ontzenuwt zijn houding en houdt het huwelijk tussen hem en Joy overeind.’
Eind goed, al goed?
‘Ik verklap niets!’
Richard Russo, Het inzicht van Griffin, Uitgeverij Signatuur, ISBN 978 90 567 2347 7 (€ 19,95)
Vertaling: Kees Mollema
