A.F.Th. van der Heijden vierde onlangs zijn veertigjarig schrijversjubileum, maar de auteur rust allerminst op zijn lauweren. Integendeel, het idee voor zijn nieuwe boek Mooi doodliggen ontstond afgelopen mei en voor de feestdagen lag het eindresultaat al in de boekhandel.
Door Nicole van der Elst
Als ik de schrijver ontmoet in de bibliotheek van Uitgeverij Querido, gaat hij verscholen achter een enorme stapel exemplaren van zijn nieuwe roman. Het is de bedoeling dat alle boeken aan het einde van de dag voorzien zijn van een handtekening, waarna ze op weg gaan naar de boekhandel. Zoals Van der Heijden met zijn contrapuntische geest aan verschillende schrijfprojecten tegelijkertijd kan werken, vraagt hij of het een probleem is als hij doorgaat met signeren gedurende ons gesprek. Tijdens het interview verdwijnt de pen echter al snel en wordt deze vervangen door grootse handgebaren die zijn enthousiasme over zijn nieuwste roman verraden.
Naast promotionele activiteiten had de auteur vandaag nog een andere interessante ontmoeting, namelijk met de vertaler van de boeken van Arkadi Babtsjenko. Deze Russische journalist zette afgelopen mei zijn eigen dood in scene, de gebeurtenis die de aanleiding vormde voor Mooi doodliggen. ‘Het was een rare coïncidentie, want hij was hier aanwezig omdat een ander boek dat hij heeft vertaald bij een van de uitgeverijen in dit pand is verschenen. Ik was wel van tevoren ingeseind en heb hem het een en ander verteld over deze roman, waarin wat er met de hoofdpersoon gebeurt veel overeenkomsten vertoont met de geënsceneerde dood van Babtsjenko. Ik heb hem vooral veel dingen gevraagd, bijvoorbeeld hoe je het feit verwerkt dat iemand vierentwintig uur later weer springlevend is.’
Liefdesmisverstand
Het is deze vraag die ook centraal staat in Mooi doodliggen, alleen heet de hoofdpersoon in dit fictieve verhaal geen Arkadi Babtsjenko maar Grigori Moerasjko. Ook hij heeft samengespannen met de Oekraïense geheime dienst om zijn dood te ensceneren om op deze manier de Russische veiligheidsdienst op het verkeerde been te zetten. Als journalist doet hij onderzoek naar de toedracht van de vliegramp met de MX17 en is hij zijn leven niet meer veilig. Als hij een dag later tijdens een persconferentie weer levend opduikt, wordt dit hem niet in dank afgenomen. Zijn collega-journalisten zijn furieus omdat hij hiermee ongewild fake news verspreidt en zijn geliefde Yulia voelt zich zo verraden dat ze Moerasjko verlaat. Dit
laatste feit intrigeerde de schrijver het meest. ‘Ik kan mij niet voorstellen
dat je je eigen geliefde niet vooraf over zoiets inlicht. Iemand kan wel in
shock blijven als zij het bericht krijgt dat haar partner is overleden.’ Toch berusten
de reacties van beide personages volgens Van der Heijden vooral op een
misverstand dat is aangewakkerd door de liefde. ‘Yulia heeft een klein etmaal
gerouwd om haar man die ze bebloed in het trapportaal heeft zien liggen en
wordt daarna geacht een gat in de lucht te springen van vreugde, omdat haar
geliefde weer uit de dood is opgestaan. Zo zit de wereld natuurlijk niet in
elkaar.’
Fictie en werkelijkheid
Toch ging het in eerdere interviews over de roman nagenoeg niet over dit liefdesmisverstand, maar vooral over de vele actuele kwesties die in het boek worden aangestipt. Met name de vliegramp met vlucht MH17, dat Van der Heijden heeft omgedoopt tot de MX17, maakte veel reacties los. ‘Het kernonderwerp van de liefde lijkt inderdaad een beetje ondergesneeuwd, maar dat heb ik mijzelf aangedaan,’ reageert de schrijver. ‘Er is al jaren sprake van een grote MX17-roman van mijn hand, waarvan eerder al een verkorte versie in feuilletonvorm in NRC verscheen. Uit de reacties die daaruit voorkwamen, heb ik de indruk dat mensen dit boek weleens op tafel willen zien liggen.’
Ondanks de vele aantekeningen die Van der Heijden al twee weken na de ramp begon te maken, is dit grote boek er nog niet. Mooi doodliggen kan dan ook vooral worden gezien als een prequel, waarin alvast enkele personages worden voorgesteld, waaronder de Nederlandse oorlogsjournalist en fotograaf Natan Haandrikman. ‘Ik was niet bij die ramp betrokken en ik ook niet op de rampplek geweest, maar ik zag wel een mogelijkheid om in het verlengde van mijn requiemroman Tonio, een zelfde soort figuur naar de rampplek te sturen. Hij is daar niet zomaar om foto’s te nemen, maar vooral om de lichamen van zijn ouders veilig te stellen, die bij het vliegtuigongeluk zijn omgekomen. Haandrikman gaat zelfs zover dat hij de hele toedracht van de ramp wil oplossen. Door deze persoonlijke invalshoek raakte ik zo bij de zaak betrokken, dat ik door moest.’
Van der Heijden maakte zelfs mee dat een gebeurtenis uit de roman ook in werkelijkheid voorviel. ‘Terwijl ik voor Mooi doodliggen schreef over een mogelijke vergiftigingsdood in Den Haag, werden er prompt verschillende spionnen aangehouden in diezelfde stad. Op dat moment waren oorzaak en gevolg omgekeerd en krijg je het rare verschijnsel van life imitation art. De volgende keer schrijf ik toch maar weer een boek waarvan de aanleiding verder in het verleden ligt.’
Boekgegevens
A.F.Th. van der Heijden, Mooi doodliggen, Uitgeverij Querido, 364 pagina’s (€ 22,99)
Dit interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie 7 januari 2019.
