In De vorm van ruïnes verdiept Juan Gabriel Vásquez zich in twee moorden die een cruciale plek innemen in de Colombiaanse geschiedenis. Op deze manier wil hij ontdekken waarom de maatschappij van het land zo doordrongen is van geweld.
In deze roman keert Vásquez terug naar zijn vaderland. Hij voert hierin onderzoek naar de dood van de liberale politicus Jorge Eliécer Gaitán in 1948 en generaal Rafael Uribe Uribe in 1914. Twee mannen die het potentieel hadden om Colombia uit het slop te trekken.
Hoewel de auteur in het nawoord duidelijk zegt dat het boek een fictief werk is, doet het erg autobiografisch aan. Dit komt doordat Vásquez zichzelf opvoert als personage. Hij vertelt hoe hij als student gefascineerd raakte door de gebeurtenissen op 9 april 1948 en hoe hij zijn vriend dokter Benavides ontmoette. Eveneens gaat hij in op de geboorte van zijn dochtertjes en het vaderschap.
Centraal staan echter zijn ontmoeting en zijn interacties, die vaak meer weghebben van regelrechte aanvaringen, met Carlos Carballo. Een personage dat stellig gelooft in een aantal complottheorieën en probeert om Vásquez ervan te overtuigen een boek te wijden aan de dood van Gaitán en Uribe.
Vásquez vraagt geduld van de lezer. De vorm van ruïnes is geen boek dat er in een rotvaart vandoor gaat. De schrijver neemt de tijd om aan te tonen hoe de onderlinge relaties tussen de personages liggen en hij verweeft persoonlijke ervaringen met het heden en de complexe, chaotische geschiedenis van Colombia. Bovenal wil hij aantonen dat het verleden impact heeft op het heden en niet alleen op de samenleving, maar ook op het individu. Dat vergt tijd en de nodige afwisseling tussen persoonlijke bespiegelingen en terugblikken op de historische gebeurtenissen en hun nasleep. Door het ontrafelen van de moorden probeert Vásquez het Colombia van vandaag te begrijpen en daarmee de impact op zijn eigen leven. Het geduld van de lezer wordt echter ruimschoots beloond in het tweede deel van het boek met een knappe mengeling van feiten en fictie, waarin de vraag wie er nu eigenlijk verantwoordelijk was voor de moorden centraal staat.
De vorm van ruïnes mag best een ambitieuze roman worden genoemd die overigens bol staat van de links en verwijzingen naar Vásquez’ eigen werk en naar dat van zijn landgenoot Gabriel García Márquez. Het is een aanrader voor iedereen die houdt van het nodige realisme verpakt in een fictief jasje en de tumultueuze geschiedenis van het Zuid-Amerikaanse continent wel kan smaken.
Beeld: Francisco Cañedo
Boekgegevens
Juan Gabriel Vásquez, De vorm van ruïnes, vertaling: Brigitte Coopmans, Uitgeverij Signatuur, 560 pagina’s (€ 24,99)
Deze recensie interview verscheen eerder in de Boekenkrant, editie mei 2017
