Wie voor het eerst op de Antwerpse Boekenbeurs komt, voelt zich overweldigd door de grote hoeveelheid opvallende felgekleurde stands, banners, bordjes en zwermen zielsverwanten – of noem het lotgenoten, hoe dan ook, boekenliefhebbers in grote getale.
Her en der wordt bij de kramen gesigneerd. Op dinsdag lijkt een blik scholieren opengetrokken, waarvan elk, tussen de voorleessessies door (Geronimo Stilton, Simon van der Geest) met vragenlijsten door de vier immense hallen gaan. ‘Waar krijg je bij de aanschaf van een boek een smartphone cadeau?’, wordt ons bij de Boekenkrant-stand gevraagd. Geen idee. Wel weten we een plek waar je kans maakt op tablets – maar dat volstaat niet.
De jeugd is niet alleen de toekomst, maar gelukkig ook: schoonheid. Om botsingen met de lezertjes te voorkomen, die ondanks de klaarblijkelijke goede opvoeding soms onvoorspelbare bewegingen maken, niet opletten en plotseling op de grond gaan zitten, ontstaat soms een meest verfijnd ballet en zo beïnvloedt de jongeling ook de volwassene. Bijvoorbeeld: met de armen elegant uitgestrekt, de pas net zo lang inhoudend tot het kind voor de benen is doorgelopen. Noem het een ‘arreté’; buik of geen buik, grijs of met blonde lokken, frequent zie je een sierlijk alterné en de pirouettes die voor je worden opgevoerd zijn legio.
Zo kan het gebeuren dat je, balancé en tournant, geheel onverwacht een auteur tegen het lijf loopt. ‘O, mevrouw Eyckmans, pardon… Onderweg om uw Verloren maandag signeren? Maar natuurlijk, laat me u niet langer ophouden!’
Rondom het souper is het rustiger, de kinderen zijn naar huis, standhouders nemen te midden van het publiek om beurten hun diner. Dan trekt het weer wat aan. Dinsdag is een werkdag en de sfeer is anders. Bovendien lokt een interessant avondprogramma. Peter de Keyzer deed een boekje open over de vrije markt en vooruitgang, Flip de Meys lezing gaf een weerslag van zijn boek over de moord op John F. Kennedy.
[quote]Zo kan het gebeuren dat je, balancé en tournant, geheel onverwacht een auteur tegen het lijf loopt. ‘O, mevrouw Eyckmans, pardon… Onderweg om uw Verloren maandag signeren? Maar natuurlijk, laat me u niet langer ophouden!'[/quote]
Ook Joost Zwagerman maakte zijn opwachting. Hij gaf een bevlogen lezing die ruimschoots uitliep en alsnog voor het publiek te kort was. In een te krap sluitende drie kwartier doorliep hij zeer bevlogen en in flitsend tempo de moderne Amerikaanse kunstgeschiedenis. De Europese avant garde-tentoonstelling in 1913 in The Armory Show (NY) als startpunt nemend, die een waaier van kunstenaars toonde als Cezanne, Gaugin, Picasso en Duchamp, liet Zwagerman aan de hand van talloze Amerikaanse kunstenaars de invloed zien van deze voor de Verenigde Staten volstrekt nieuwe schilderkunst. Een mooi voorbeeld is de fotograaf Man Ray, die zo verpletterd was door de expositie dat het hem drie maanden in zijn bed deed belanden, waarop hij naar Parijs afreisde om zich te laten onderdompelen in de kunst van zijn tijd.
Zwagerman zit na zijn lezing achter een tafel van Confituur Boekhandels, het verbond van onafhankelijke boekhandels die in zaal vier een standplaats delen. Tijdens het signeren is ruimte voor een interview. De Nederlandse auteur is een Boekenbeursveteraan te noemen. Zo was hij met name in de jaren ’90 meermaals op de beursvloer te vinden vanwege romans als Vals licht (1991) en De buitenvrouw (1994). Of de Boekenbeurs in de jaren veranderd was, kon hij niet zeggen. Hij had er dit jaar nog nauwelijks wat van gezien. Zijn dag bestond aan van aaneengeregen reeks interviews waarop die enerverende lezing volgde.
Iemand zet een een witte wijn voor hem klaar, die nog even onaangeraakt blijft, omdat de rij voor een handtekening of opdracht nog steeds aanzienlijk is. Als het even wat rustiger wordt, vraag ik hem of de Vlaamse lezer verschilt van de Nederlandse. Daarop is evenmin het antwoord lastig te geven. Wel geldt dat de aandachtsspanne van de Nederlander over het algemeen wat korter is. Waardoor dat komt? ‘Mogelijk doordat ze zich niet zo gauw iets laten zeggen, en zeker niet een uur lang door een auteur op een podium. Saint Amour in Vlaanderen, twee keer 50 minuten stilte was een verademing’.
[quote]De invloed van Rothko lijkt Zwagerman dermate doordesemd te hebben, dat het hem naast als schrijver, ook als mens lijkt te hebben veranderd.[/quote]
De bundeling essays over kunst en cultuur in de Verenigde Staten kan een magnum opus worden genoemd, maar noem de besprekingen van deze non-ficties geen journalistiek. ‘Het is literatuur, ik schrijf over de onderwerpen met literaire middelen, ik wil het meeslepend maken. Literatuur is stijl, en waarop die stijl toegepast wordt is irrelevant’.
Amerikana gaat over kunst en cultuur in de Verenigde Staten, maar is het zekere zin zelf Noord-Amerikaans? ‘Ja, het sluit niets uit, Alles mag meedoen. Amerikaanse schrijvers hebben een brede interesse, ze zijn niet opgesloten in de high culture’.
Zonder welke Amerikaanse kunstenaar was hij een andere schrijver geweest? ‘Mark Rothko’ antwoordt hij direct, ‘onder andere vanwege dat messiaanse, Rothko wilde met zijn kunst niet alleen de Noord-Amerikanen, maar de hele wereld troost bieden’. De invloed van Rothko lijkt Zwagerman dermate doordesemd te hebben, dat het hem naast als schrijver, ook als mens lijkt te hebben veranderd. ‘Het zit in hoe ik naar de wereld kijk’.
